Giải báo chí
Giải báo chí TTXVN năm 2024: Giải “cơn khát” vật liệu san lấp, ngăn thảm họa thiên tai
(02/06/2025 14:46:08)
Loạt phóng sự điều tra với tiêu đề “Chảy máu” lãng phí tài nguyên khoáng sản: Gánh nặng đè lên “vai” xã hội của nhóm tác giả Võ Mạnh Hùng, Võ Hoàng Long và Nguyễn Hoài Nam (báo điện tử VietnamPlus, Thông tấn xã Việt Nam - TTXVN) triển khai trong suốt gần 5 tháng, với hy vọng góp sức giải quyết “cơn khát” vật liệu san lấp, ngăn thảm họa thiên tai. Với nhiều nội dung mang tính phát hiện, tạo hiệu ứng tích cực, tác phẩm đã được trao Giải A Giải báo chí TTXVN năm 2024.
1. Suốt nhiều năm qua, tài nguyên khoáng sản bị “chảy máu” nghiêm trọng do gian lận trong quá trình khai thác, gây thất thoát tài sản công của quốc gia. Cùng với đó, hàng tỷ m3 khoáng sản đi kèm trị giá hàng nghìn tỷ đồng cũng đang phải mang “thân phận” đất đá thải bỏ, chất cao thành núi ở gần các khu dân cư. Trong khi đó, từ cuối năm 2023 đến giữa năm 2024, các công trình trọng điểm về giao thông của quốc gia lại đang chịu cảnh “đói, khát” vật liệu san lấp.
Thực trạng “cơm thừa, gạo thiếu” trên không chỉ gây lãng phí rất lớn tài sản của quốc gia, làm tắc nghẽn “mạch máu” lưu thông của nền kinh tế, đẩy gánh nặng lên vai xã hội, mà còn tiềm ẩn nguy cơ xảy ra các thảm họa sạt lở - nhất là khi các tỉnh phía Bắc vừa phải chịu tổn thất nặng nề do bão Yagi và mưa lũ, sạt lở gây ra. Đây chính là lý do chúng tôi quyết định vào cuộc, tìm hiểu, triển khai loạt bài với hy vọng góp sức chống lãng phí tài nguyên khoáng sản của quốc gia, giải quyết “cơn khát” vật liệu san lấp, cũng như góp phần “ngăn chặn” thảm họa thiên tai sạt lở.
 |
| Phó bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Cao Bằng Hoàng Xuân Ánh chia sẻ với phóng viên báo điện tử VietnamPlus Võ Mạnh Hùng, tháng 9/2024 |
Để bạn đọc có cái nhìn toàn diện về vấn đề nhức nhối trên, nhóm tác giả đã dành nhiều tháng thâm nhập thực tế tại gần 30 tỉnh, thành phố trên khắp cả nước để điều tra, tìm hiểu, làm rõ vì sao Đảng và Nhà nước ta đã ban hành rất nhiều quyết sách, song nguồn tài sản công này vẫn thường xuyên bị “chảy máu”, gây thất thoát nghiêm trọng và hiện đang tiếp tục bị vứt bỏ, đổ thải tràn lan, gây lãng phí vô cùng lớn. Quá trình điều tra cho thấy, nhiều địa phương có tình trạng lợi dụng bất cập từ cơ chế chính sách cùng với tâm lý “dễ làm, khó bỏ” nên thời gian qua, phần lớn các doanh nghiệp khai khoáng đã chọn cách khai thác mỏ theo kiểu “ăn xổi”. Tức là mới chỉ quan tâm tới việc khai thác phần ruột, phần lõi khoáng sản có giá trị, “ngó lơ” các loại khoáng sản đi kèm (như đất, đá, xỉ than).
Hệ lụy là các “núi” thải không chỉ chiếm một diện tích rất lớn đất rừng, đất sản xuất để làm bãi chứa; gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến đời sống của rất nhiều người dân mà còn tiềm ẩn nguy cơ xảy ra thảm họa sạt lở; làm tắc, nghẽn “mạch máu” lưu thông của nền kinh tế bởi các dự án, công trình giao thông trọng điểm bị chậm tiến độ do phải chịu cảnh “đói” thiếu vật liệu san lấp.
2. Trên cơ sở ghi nhận thông tin từ các chuyến đi thực tế tại các địa phương, cùng với rất nhiều ý kiến của các đại biểu Quốc hội, giới chuyên gia và lãnh đạo các tỉnh, thành phố thông qua các cuộc trao đổi, phỏng vấn trực tiếp và qua gần 60 văn bản trả lời câu hỏi do tôi trực tiếp thực hiện, tôi đã dày công nghiên cứu, xây dựng loạt bài chuyên đề “Chảy máu” - lãng phí tài nguyên khoáng sản: Gánh nặng đè lên “vai” xã hội với nội dung thông tin đa chiều. Đây cũng là hồi chuông cảnh tỉnh, gợi mở các kiến nghị lên Chính phủ, Quốc hội sớm điều chỉnh chính sách pháp luật phù hợp với thực tiễn.
 |
| Phóng viên Võ Mạnh Hùng tìm hiểu thực tế tình trạng sạt lở đồi sát nhà dân ở huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang, tháng 9/2023 |
Một điều đặc biệt là trong quá trình triển khai loạt bài này, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm đã có bài viết “Chống lãng phí” được đăng tải rộng rãi trên các phương tiện báo chí, truyền thông vào đầu tháng 10/2024, trong đó nhấn mạnh: “Chúng ta đang đứng trước cơ hội lịch sử để đưa đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Đây cũng là thời điểm để định hình tương lai của chúng ta. Để nắm bắt cơ hội, đẩy lùi thách thức, gia tăng mạnh mẽ nguồn lực chăm lo cho nhân dân, làm giàu cho đất nước trong giai đoạn cách mạng mới, xây dựng tương lai tốt đẹp, công tác phòng, chống lãng phí cần được triển khai quyết liệt, đồng bộ với những giải pháp hữu hiệu, tạo sự lan tỏa mạnh mẽ”. Những yêu cầu của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm cũng đã được khai thác và đưa vào loạt bài.
Loạt bài này bao gồm 5 bài viết, được thể hiện theo hình thức mega story không chỉ giúp độc giả tiếp cận những sản phẩm báo chí hiện đại, sinh động mà còn mang đến nội dung chuyên sâu với “mâm thông tin” đầy đủ, giá trị và chính xác.
3. Đáng mừng là ngay sau khi loạt bài đăng phát trên báo điện tử VietnamPlus và được cộng đồng chia sẻ trên các trang thông tin, mạng xã hội, ngày 22/10/2024, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã có thông tin phản hồi tích cực, trong đó nhấn mạnh: Loạt bài viết đã phản ánh đúng thực tế khách quan hoạt động khai thác khoáng sản đang diễn ra trên phạm vi cả nước. Thông tin trong loạt bài được phóng viên thu thập từ nhiều nguồn khác nhau đã phản ánh nhiều góc nhìn vào lĩnh vực khoáng sản, đặc biệt là vấn đề khoáng sản đi kèm (đất, đá thải).
 |
| Thống kê của Bộ Tài nguyên và Môi trường về tình trạng lãng phí khoáng sản tại một số địa phương |
Các bài viết cũng đã đánh giá, nhận xét kỹ về hiện trạng của hệ thống chính sách về khoáng sản của Việt Nam, đồng thời chỉ ra được những tồn tại, hạn chế và đề xuất các giải pháp căn cơ để khắc phục. Trên cơ sở đó, các ý kiến góp ý của lãnh đạo các địa phương, các đại biểu Quốc hội, các chuyên gia, tổ chức, cá nhân đã nêu trong loạt bài viết sẽ được Cục Khoáng sản Việt Nam rà soát, tiếp thu để báo cáo, đề xuất cơ quan có thẩm quyền hoàn thiện cơ chế, chính sách trong thời gian tới (đặc biệt là dự án Luật Địa chất và Khoáng sản sẽ được Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XV, thay thế Luật Khoáng sản năm 2010).
Sáng 29/11/2024, Quốc hội đã tiến hành biểu quyết thông qua Luật Địa chất và khoáng sản. Bộ luật này sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, riêng các chính sách đối với khai thác khoáng sản nhóm IV có hiệu lực ngay từ ngày 15/1/2025. Đó cũng là nền tảng vững chắc để đất nước ta vững bước vươn mình, phát triển lên một tầm cao mới; góp phần tích cực vào sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước thịnh vượng, nhân dân ấm no, hạnh phúc trong Kỷ nguyên mới: Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam./.
CÁC TIN ĐÃ ĐĂNG:
Giải A Ảnh báo chí: Mệnh lệnh từ trái tim (05/05/2025 17:09:42)
Giải A thể loại Xã luận, bình luận: Góc nhìn “viral” (05/05/2025 17:08:10)
Giải A thể loại Phản ánh: Thực tiễn tạo nên hấp dẫn (05/05/2025 17:05:48)
Đường dây vượt nắng, thắng mưa (27/02/2025 07:27:03)
Giải A Giải Diên hồng năm 2025: Bám sát “hơi thở” cuộc sống (24/02/2025 08:47:59)
Giải B Giải Búa liềm vàng lần thứ IX: Những “chiến sĩ” trên mặt trận thông tin (03/02/2025 08:31:37)
Giải ảnh báo chí Khoảnh khắc vàng lần thứ 7: Nghệ thuật xóa nhòa mọi ranh giới (06/01/2025 09:48:01)
Giải thưởng toàn quốc về thông tin Đối ngoại lần thứ X: Một mùa giải gặt hái nhiều thành công (05/01/2025 07:19:48)
Giải thưởng toàn quốc về thông tin Đối ngoại lần thứ X: Ba nữ phóng viên, hai chuyến công tác và mười bài viết (03/01/2025 14:16:43)
Giải thưởng toàn quốc về thông tin Đối ngoại lần thứ X: Nhân chứng của mối quan hệ đặc biệt Việt Nam - Cuba (03/01/2025 14:15:34)
