Nhà báo Võ Thế Ái: Tấm gương sáng về sự cống hiến và hy sinh

---

(18/03/2025 09:10:40)

Nhà báo Võ Thế Ái (1930-2025) được biết đến là nhà báo đầu tiên của Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN) nhận nhiệm vụ vào chiến trường miền Nam từ tháng 7/1959, trước cả khi Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam được thành lập. Ông cũng là nhà báo duy nhất có mặt trong cuộc khởi nghĩa Trà Bồng (Quảng Ngãi) và là một trong số rất ít những nhà báo được Chủ tịch nước tặng Huân chương Độc lập. Có mặt và đưa tin từ những ngày khói lửa của chiến dịch Điện Biên Phủ cho đến khi phụ trách Ban biên tập tin Trong nước TTXVN trong vai trò Phó trưởng ban, cuộc đời ông là tấm gương sáng cho nhiều thế hệ những người làm báo cách mạng Việt Nam về sự cống hiến và hy sinh; khiêm nhường và tận tụy; vượt mọi khó khăn, gian khổ để giữ vững dòng tin.

 

Nhà báo Võ Thế Ái trong rừng Trường Sơn trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước

1. Võ Thế Ái tham gia cách mạng khi mới 15 tuổi với vai trò là chiến sỹ liên lạc cho bộ đội Khu 5. Năm 1950, ông lên đường ra chiến khu Việt Bắc để chuẩn bị đi học nước ngoài, nhưng chiến dịch Biên giới năm đó đã giữ chân ông lại vì tình thế cách mạng thay đổi, quân ta đang rất cần lực lượng để chuẩn bị chuyển sang phản công. Ông được điều về Nha Thông tin lúc đó đang đóng quân ở Tuyên Quang và trở thành phóng viên Tin trong nước của Việt Nam Thông tấn xã (VNTTX).

Trong một cuộc phỏng vấn của phóng viên Nội san Thông tấn năm 2014, ông cho biết: “Giám đốc Nha Thông tin lúc đó là anh Trần Văn Giàu. Anh biết tôi có trình độ nên cử đi viết sách về tù binh. Hồi đó có một trại tù binh ở Chiêm Hóa. Sau đó, tôi tiếp tục tham gia mấy chiến dịch nữa với tư cách là phóng viên VNTTX”. Cũng trong năm 1950, ông được kết nạp Đảng ở tuổi 20 tràn đầy sức sống.

Trong chiến dịch Điện Biên Phủ, ông là nhà báo hoạt động trên cung đường vận tải hoả tuyến. Ông đã bám sát chiến dịch từ đầu đến giờ phút chiến thắng: “Chúng tôi có mặt từ đầu chiến dịch, từ trận đánh Him Lam, sau là đồi Độc Lập, đồi A1, Mường Thanh… Tôi luôn dặn mình phải làm tin cho chính xác”. Những bản tin về các cuộc chiến đấu, trong đó có trận quyết chiến ngày 7/5, đều được gửi từ chiến trường nóng bỏng về Tổng xã.

Để làm tốt thông tin chiến dịch Điện Biên Phủ, VNTTX giữ liên lạc với mặt trận và Ban tuyên huấn, cung cấp tin, bài tường thuật từ mặt trận về cho các báo, Đài Tiếng nói Việt Nam, đồng thời báo cáo kịp thời với Bác Hồ và Trung ương. “Trong chiến dịch Điện Biên Phủ, VNTTX đóng góp một cách âm thầm nhưng là binh chủng quan trọng, nếu như không nói là quan trọng hàng đầu để có tin chính xác, kịp thời và đầy đủ cho các báo Trung ương và địa phương, điện đài ở Việt Bắc, các khu 3,4,5 và Nam bộ… Đây thực sự là đóng góp quan trọng cho chiến dịch Điện Biên Phủ”, ông nhấn mạnh.

Không chỉ viết tin, bài, nhà báo Võ Thế Ái còn nỗ lực thực hiện một cuốn  sách về những người làm đường phục vụ kháng chiến. Sau chiến thắng lịch sử Ðiện Biên Phủ, ông lại được cử đi theo phái đoàn Liên hợp quân sự ba bên ở Lào và Campuchia. Với những đóng góp đó, ông đã được Bác Hồ tặng Huy hiệu “Chiến sĩ Ðiện Biên”.
 

Nhà báo Võ Thế Ái (đi sau Bác Hồ) trong chuyến tháp tùng Người đi thăm công trình đập Thác Huống, Thái Nguyên để viết tin bài

2. Năm 1955, sau khi VNTTX tiếp quản trụ sở số 5 Lý Thường Kiệt, Hà Nội được vài tháng, ông được cơ quan cử đi theo và viết tin về hoạt động của Bác Hồ. Những năm miền Bắc xây dựng chủ nghĩa xã hội, là hậu phương lớn của chiến trường miền Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh đi thăm các vùng nông thôn phát động phong trào sản xuất, trong đó có chuyến thăm đập Thác Huống, Thái Nguyên. Vinh dự được đi theo Bác để đưa tin, nhà báo Võ Thế Ái xúc động kể lại: “Tết 1955, lần đầu tiên Bác Hồ đi dã ngoại về nông thôn, thăm đập Thác Huống. Tôi may mắn được đi với Bác trong chuyến đi đó. Thời gian sau đó, tôi cũng được nhiều lần đi với Bác Hồ”.

Bức ảnh chụp Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm đập Thác Huống, phía sau Bác là Bộ trưởng Bộ Thủy lợi Trần Đăng Khoa, nhà văn Bùi Hiển và ông - phóng viên VNTTX được ông nâng niu gìn giữ trong suốt những năm sau này như một tài sản vô giá.

Năm 1957, ông nhận nhiêm vụ vào Khu 4 thành lập Phân xã VNTTX (nay là Cơ quan thường trú TTXVN tại các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh và Quảng Bình). Vượt qua khó khăn về địa bàn quá rộng, lực lượng mỏng, phương tiện kỹ thuật nghèo nàn,  ông đã cùng tập thể phân xã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ thông tin các hoạt động hàn gắn vết thương chiến tranh, khôi phục và phát triển kinh tế ở Khu 4. Cuối năm 1958, đầu năm 1959, ông ra Tổng xã nhận nhiệm vụ Trưởng tiểu ban Nông nghiêp, Ban biên tập tin Trong nước.
 

Nhà báo Võ Thế Ái trên đường tác nghiệp, năm 1965

3. Mùa Xuân 1959 chứng kiến một sự kiện trọng đại, đó là Hội nghị 15 của Trung ương Đảng khóa II với Nghị quyết có tính chất bước ngoặt, đáp ứng lòng mong mỏi của Nhân dân về việc thực hiện thống nhất nước nhà bằng mọi hình thức và phương hướng đấu tranh, trong đó căn bản là khởi nghĩa đánh đổ chế độ, chuyển thành đấu tranh vũ trang trường kỳ và giành thắng lợi cuối cùng.

Ông biết cơ hội trở lại quê hương, dùng ngòi bút và cả cây súng để trực tiếp đấu tranh chống quân thù đã đến. Nhận quyết định vào Nam phụ trách Phân xã VNTTX Khu 5 ngay sau cuộc trao đổi với Giám đốc VNTTX Hoàng Tuấn và Phó giám đốc Lê Bá Thuyên có lẽ là một trong những giây phút quyết liệt nhất trong cuộc đời nhà báo Võ Thế Ái, đặc biệt trong thời điểm vợ ông - bà Nghiêm Thị Tú vừa sinh con trai đầu lòng. Với quyết định này, ông trở thành nhà báo đầu tiên của TTXVN, và có lẽ của cả các cơ quan báo chí Trung ương, vào chiến trường miền Nam (đi B) trước ngày Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam ra đời.

“Tôi nhớ câu nói của bác Phạm Văn Đồng: đồng bào miền Nam hãy hy vọng! Khi lên đường, tôi mang theo câu nói đó”, ông nhớ lại. “Tháng 7/1959, các anh Hoàng Tuấn và Lê Bá Thuyên gặp và hỏi tôi có đi được không. Không ngần ngại, tôi nói sẵn sàng! Tôi đi hết sức bí mật. Nhiều anh em không biết cứ tưởng tôi đi Lào. Mãi những năm 1963-1964, nhiều người mới biết tôi ở miền Nam”.

Trên tuyến đường mòn được thăm dò từ tháng 5/1959, để rồi từ cái tên ban đầu “Đường 559” mở ra sau đó ít lâu để khai thông liên lạc Bắc - Nam đã trở thành con đường lịch sử “Đường Hồ Chí Minh”, ông đã có những ngày lội suối băng rừng, vượt mưa bom bão đạn vào chiến trường.

Kỷ vật mà ông mang theo là chiếc áo sơ sinh của con trai. Và cũng từ đấy, suốt hơn 10 năm ở chiến trường, dưới các bản tin, bài báo gửi ra Hà Nội, ông đều mang bút danh Nguyễn Huy, tên người con trai yêu quý của vợ chồng ông.
 

Nhà báo Võ Thế Ái (người mặc áo trắng) cùng các đồng nghiệp Thông tấn xã Giải phóng Trung Trung bộ, năm 1967

4. Ngày 28/8/1959, cuộc khởi nghĩa Trà Bồng (Quảng Ngãi) nổ ra với hàng chục cuộc càn quét lớn nhỏ. Võ Thế Ái may mắn là nhà báo duy nhất có mặt tại “đảo lửa” này. Ông đã có những bài viết, bức ảnh chụp về cuộc khởi nghĩa và lễ tuyên thệ dưới lá cờ Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam của một đơn vị Quân giải phóng tỉnh Quảng Ngãi trước khi lên đường ra trận. Ông kể lại: “Theo tinh thần Nghị quyết 15 cho phép một số nơi khởi nghĩa, Trà Bồng được khởi nghĩa đầu tiên. Tôi may mắn được tham dự cuộc họp toàn Khu 5 nên đã bày tỏ mong muốn đi Trà Bồng. Suốt mấy tháng, tôi đã đi nhiều nơi, viết được nhiều bài dài về Trà Bồng, được VNTTX và báo Thống nhất đăng phát”.

Một trong những kỷ niệm mà nhà báo Võ Thế Ái không thể nào quên là bài tường thuật kịp thời về trận đánh Núi Thành - trận đầu thắng Mỹ của Quân đội ta, tháng 5/1965. Trong cuốn sách "Nơi ấy tôi đã sống" (Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2003), nguyên Bí thư Tỉnh ủy Quảng Nam-Đà Nẵng Hoàng Minh Thắng đã viết: "Chúng tôi trò chuyện sôi nổi về trận đánh, về cái sự kỳ lạ là Trung ương Cục lại nhanh chóng nhận được tin trận đánh Núi Thành trước cả Quân khu. Sau này mới biết vì có một đồng chí phóng viên VNTTX (Võ Thế Ái) đi theo trận đánh đã viết bài tường thuật về trận đánh Núi Thành và điện về Trung ương Cục. Anh em kể lại, lúc đó đồng chí Nguyễn Chí Thanh đang ngồi trên võng cá nhân trong rừng cao su Lộc Ninh, khi đọc xong bài tường thuật vừa nhận được đã lập tức điện ra khen Quân khu V. Trong lúc đó, báo cáo của chúng tôi (quân đội) gửi về Quân khu bằng đài 15w thì chưa xong".

Trong giai đoạn ác liệt nhất của cuộc chiến đấu ở miền Nam, nhà báo Võ Thế Ái đã luôn có mặt ở chiến trường nóng bỏng để kịp thời đưa tin, ảnh. Đế quốc Mỹ đã đưa quân tiến hành chiến tranh cục bộ ở miền Nam và mở cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân ra miền Bắc hòng cứu vãn tình thế. Tháng 3/1965, những tiểu đoàn Mỹ đầu tiên đổ bộ vào Đà Nẵng, lực lượng dân quân, du kích của ta đã sẵn sàng tấn công và tiêu diệt địch. Nhà báo Võ Thế Ái là một trong những nhân chứng ghi lại những sự kiện lịch sử, các điển hình tiên tiến, các trận đánh Mỹ anh dũng của Quân đội ta.

Ông nhớ lại: "Chúng tôi viết trong khi đang hành quân, khi nấp máy bay trinh sát, máy bay phản lực Mỹ. Chúng tôi biết rằng nếu bị phát hiện sẽ nguy hiểm đến tính mạng. Nhưng phẩm chất của một nhà báo, một ‘thanh niên thời đại Hồ Chí Minh’ giúp chúng tôi có đủ nghị lực và niềm tin để chiến đấu và viết”.

Mười bốn năm ở Khu 5, nhà báo Võ Thế Ái đã cùng tập thể Phân xã Khu 5 hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chính trị, bất chấp việc đội ngũ bị tổn thất khá nặng nề cho đến khi có lực lượng phóng viên GP10 tăng cường vào địa bàn.
 

Vợ chồng nhà báo chiến sỹ Võ Thế Ái và Nghiêm Thị Tú

Cuối năm 1965, vợ ông - bà Nghiêm Thị Tú cũng vượt Trường Sơn vào công tác tại Thông tấn xã Giải phóng (TTXGP) đúng vào những năm tháng ác liệt nhất của cuộc kháng chiến. Đôi vợ chồng nhà báo chiến sỹ lại một lần nữa sát cánh bên nhau, đồng cam cộng khổ trong những ngày bão lửa, cùng cả nước bước vào những cuộc chiến đấu mới.

5. Năm 1971, nhà báo Võ Thế Ái ra Hà Nội, được bổ sung vào Ban tin miền Nam của VNTTX. Thời gian ấy, Ban tin miền Nam hoạt động hiệu quả, tin bài đạt chất lượng cao, được Chủ tịch nước Tôn Đức Thắng gửi lẵng hoa chúc mừng.

Năm 1973, sau Hiệp định Paris, ông phụ trách Tiểu ban Nông nghiêp, làm Phó trưởng ban biên tập tin Trong nước. Năm 1984, ông được điều động và bổ nhiệm làm Trưởng phân xã Quảng Nam - Đà Nẵng. Đến năm 1991, ông quay trở lại Hà Nội, tiếp tục làm Phó trưởng ban biên tập tin Trong nước cho đến lúc nghỉ hưu. Dù ở vị trí nào, ông cũng chuyên tâm vào công việc và giúp đỡ các phóng viên trẻ nâng cao tay nghề.

Cho đến nhiều năm sau này, nghiệp làm báo vẫn thôi thúc ông. Ông vẫn say sưa nung nấu và tận tụy với nghề báo như ngày nào. Thỉnh thoảng ông vẫn có bài đăng báo và nhiều nhất vẫn là những dòng tâm huyết đăng trên Nội san Thông tấn, kể về những kinh nghiệm trong nghề báo mà ông muốn truyền lại cho các thế hệ làm báo sau này. Dường như với ông, đây cũng là một niềm hạnh phúc!
 

Nhà báo Võ Thế Ái phát biểu tại buổi gặp mặt các thế hệ làm báo TTXVN nhân kỷ niệm 35 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, tháng 4/2010

Tuổi cao sức yếu, trái tim nhiệt thành của nhà báo chiến sỹ Võ Thế Ái đã lặng lẽ ngừng đập hồi 21 giờ 20 phút ngày 16/3/2025 (tức ngày 17/2 năm Ất Tỵ), tại Trung tâm bảo trợ xã hội số 3 Hà Nội, hưởng thọ 96 tuổi.

Một cuộc đời khép lại, gia tài của nhà báo Võ Thế Ái là những tập hồi ức chiến trường và một tình yêu sâu sắc với cuộc sống, với người bạn đời hết mực thủy chung, với nghề báo nhiều gian khó nhưng cũng rất tự hào, cùng hàng nghìn bài báo được lưu giữ trong kho tư liệu của TTXVN.

Xin thắp nén tâm nhang tưởng nhớ nhà báo Võ Thế Ái với lòng biết ơn sâu sắc vì những cống hiến cho Cơ quan thông tấn Anh hùng và tấm gương sáng ngời ông để lại cho các thế hệ những người làm báo cách mạng Việt Nam./.
 

TIN BUỒN   Đảng ủy, Ban lãnh đạo TTXVN, Ban biên tập tin Trong nước, Ban liên lạc cán bộ hưu trí và gia đình vô cùng thương tiếc báo tin:   Nhà báo VÕ THẾ ÁI   Sinh năm 1930; quê quán: xã Thạnh Thang, huyện Hòa Vang, tỉnh Quảng Nam; trú tại Trung tâm bảo trợ số 3, Hà Nội; nguyên Phó trưởng ban biên tập tin Trong nước, nguyên Trưởng phân xã Thông tấn xã Giải phóng khu 5, Huân chương Quyết thắng hạng Nhất, Huân chương Giải phóng hạng Nhì, Huân chương Độc lập hạng Ba, Huy hiệu 75 năm tuổi Đảng; do tuổi cao, sức yếu đã từ trần hồi 21 giờ 20 phút ngày 16/3/2025 (tức ngày 17/2 năm Ât Tỵ), hưởng thọ 96 tuổi. Lễ viếng được tổ chức từ 7 giờ 30 phút đến 8 giờ 30  phút ngày 19/3/2025 (tức ngày 20/2 năm Ất Tỵ) tại Nhà tang lễ Quốc gia, số 5 Trần Thánh Tông, Hà Nội. Hỏa táng tại Đài hóa thân Hoàn Vũ, Văn Điển, Thanh Trì, Hà Nội.

---

CÁC TIN ĐÃ ĐĂNG:

Trao tặng Tủ sách Đinh Hữu Dư và tuyên truyền phòng, chống tin giả tại tỉnh Phú Yên (17/03/2025 14:29:41)

Giải báo chí về xây dựng Đảng và hệ thống chính trị của TP. Hà Nội năm 2024: TTXVN được trao giải C (13/03/2025 14:41:21)

Tổng giám đốc TTXVN tiếp Đại sứ Bulgaria   (13/03/2025 11:19:05)

Hướng đến người dân vùng biên giới Gia Lai (10/03/2025 14:15:37)

Chúc mừng 75 năm truyền thống Sư đoàn 304 (10/03/2025 12:49:49)

Trưng bày ảnh Việt Nam và Kyrgyzstan  (06/03/2025 11:32:05)

Giải thưởng Cống hiến năm 2025: Vinh danh các nghệ sỹ, vận động viên thể thao xuất sắc (06/03/2025 10:59:47)

Tổng giám đốc TTXVN tiếp Đại sứ Cuba (04/03/2025 20:08:18)

Chúc mừng ngày Quốc tế phụ nữ 8/3 (03/03/2025 15:05:54)

Hội nghị đại biểu viên chức và người lao động TTXVN năm 2024: Xây dựng TTXVN thành cơ quan thông tin đa phương tiện chủ lực quốc gia (28/02/2025 18:54:08)