Giải báo chí TTXVN 2022: Hành trình tìm góc khuất của nạn “xe dù, bến cóc”

---

(07/05/2023 16:44:11)

Được phân công theo dõi lĩnh vực giao thông, phóng viên Lưu Thị Thoan, Trung tâm Truyền hình Thông tấn - Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN) có nhiều cơ hội, thuận lợi khi tác nghiệp, song cũng phải đối mặt với không ít khó khăn, thách thức, thậm chí hiểm nguy, nhất là khi thực hiện các phóng sự điều tra. Tác phẩm “Xe dù, bến cóc” - giải A Giải báo chí TTXVN năm 2022 đã cho thấy bản lĩnh và nỗ lực dấn thân, theo đuổi đến cùng vụ việc của chị và ê kíp. Tác phẩm đã nhận được nhiều phản hồi tích cực từ người dân, các doanh nghiệp vận tải, bến xe, chuyên gia, các cơ quan quản lý nhà nước và đồng nghiệp ngay sau khi phát sóng.

1. Nhớ lại, rất nhiều lần đi tác nghiệp, thu thập thông tin cho tuyến bài về nạn “xe dù, bến cóc”, tôi phải nhập nhiều vai, khi là nhân viên môi giới, lúc là đối tác làm ăn, khi là chủ xe hoặc hành khách để tiếp cận nhóm “bảo kê” và các đối tượng hoạt động trong đường dây này. Dù đã chuẩn bị kế hoạch kỹ càng và sẵn sàng ứng phó với các tình huống nhưng không ít lần chúng tôi “đứng tim” trước những sự việc xảy ra quá bất ngờ và không kém phần nguy hiểm.
 

Quay phim Nguyễn Văn Bình và phóng viên Lưu Thị Thoan trao đổi nội dung kịch bản trước khi đi hiện trường

Vấn nạn “xe dù, bến cóc” đã có hàng trăm bài phóng sự điều tra của nhiều phóng viên, phản ánh liên tục trên báo chí, nhưng nó luôn thôi thúc tôi khám phá đến tận cùng. Từng chứng kiến cảnh “xe dù” hoành hành, ngang nhiên bắt khách dọc đường, gây ùn tắc giao thông, làm mất an ninh trật tự tuyến phố; nghe chia sẻ của đại diện các hãng xe làm ăn chân chính có nguy phá sản vì không cạnh tranh nổi với nạn “xe dù, bến cóc”, năm 2018, nhóm phóng viên gồm: Nguyễn Văn Bình, Tạ Tiến Thành, Phạm Thúy Nga và tôi đã thực hiện một số phóng sự về vấn đề này. Tuy nhiên, mỗi lần tiếp cận với cơ quan chức năng, chúng tôi chỉ nhận được câu trả lời là lực lượng mỏng, chế tài xử lý chưa đủ mạnh, khi đi tuần tra đều bị đối tượng phát hiện không xử lý được. Vì vậy, các phóng sự mới chỉ phản ánh được hiện trạng và chưa đủ sức kéo các cơ quan chức năng vào cuộc.

Có thể nói, nạn “xe dù, bến cóc” ngày càng “trăm hoa đua nở”, hoạt động rầm rộ và công khai. Đặc biệt, trong thời gian ảnh hưởng của dịch COVID-19, “xe dù, bến cóc” còn ngang nhiên, thách thức pháp luật, hoạt động xuyên tâm Hà Nội, rồi đổ ra các ngả giao thông địa phương. Trong bối cảnh nhà nước đầu tư hàng loạt bến xe với cơ sở hạ tầng khang trang, tiện nghi thì hành khách không vào bến, xe của các doanh nghiệp vận tải hoạt động đúng luật phải nằm “bất động”, không thể cạnh tranh với các loại hình xe biến tướng, hợp đồng trá hình “đến tận nhà, thả tận ngõ” để đón và trả khách; chạy lòng vòng trong thành phố, trên đường cao tốc dừng đỗ trái phép để “vợt” khách cho kín xe. 

Câu hỏi thường trực trong tôi là cơ quan chức năng liệu có “bất lực”, có hay không sự “bảo kê” của một bộ phận các cơ quan chức năng? Tại sao tình trạng này không được xử lý dứt điểm? Tháng 8/2022, tôi quyết tâm thực hiện loạt phóng sự này một cách bài bản. Tôi dành phần lớn thời gian đóng vai chủ xe, la cà vào các quán nước, bến xe để tiếp cận các thành phần trong đường dây vận hành “xe dù, bến cóc”. Sau đó, tôi lại vào vai hành khách đến bến xe trái phép, bắt xe đi tuyến Hà Nội - Thanh Hóa.

2. Có những tháng ròng rã không có ngày nghỉ, tôi rong ruổi cùng bác xe ôm lân la khắp các con phố, các bến xe trên địa bàn Hà Nội để thu thập thông tin. Thường xuyên đi sớm về khuya, có những hôm phải dậy từ 3 - 4 giờ sáng đến chợ đầu mối Long Biên, đóng giả dân buôn từ tỉnh lẻ lên Hà Nội để trò chuyện với những người đi chợ, được bắt xe về quê. Có những hôm đi cả ngày để “nhập vai” nhưng bất thành vì có đối tượng không thích làm việc với nữ giới (hầu hết đối tượng mà tôi tiếp cận đều là “dân anh chị”). Thời gian này, mọi người trong gia đình chỉ nghĩ công việc của tôi nhiều hơn nên bận rộn, hoàn toàn không biết tôi đang thực hiện loạt bài điều tra. Sau này, khi biết chuyện, chồng và mẹ tôi đều rất lo lắng vì sợ nguy hiểm rình rập, liên lụy đến con cái.

Trong quá trình thực hiện tuyến phóng sự này, khi đã thu thập được thông tin quan trọng phục vụ cho loạt bài điều tra, tôi quyết tâm theo đuổi đến cùng. Tôi bàn bạc rất kỹ về nội dung và cảnh quay với quay phim Nguyễn Văn Bình - một tay máy trẻ, năng động và khá thuần thục trong các cảnh quay khó ngoài hiện trường. Có những buổi đi quay, trên đường di chuyển đến hiện trường tiếp cận đối tượng, vì quá căng thẳng nên hai chị em không thể nói gì với nhau, cùng im lặng trên cả đoạn đường dài. Bình có khi dùng máy quay phim chuyên nghiệp, có lúc lại sử dụng điện thoại để quay và tôi cũng hỗ trợ Bình quay khi cần thiết. Quay xong được cuộc trao đổi với một “tay anh chị” là môi giới cho chủ xe đi gặp lực lượng chức năng để thương thảo cho xe dừng, đỗ dọc đường, chúng tôi ai nấy đều toát mồ hôi, khi về tim vẫn đập thình thịch. Cứ thế, trong nhiều tháng, chúng tôi đã thu thập được nhiều hình ảnh, thông tin có giá trị. Cảnh cuối cùng giúp chúng tôi thở phào, cảm thấy trút bỏ được gánh nặng để đóng máy hoàn thành công việc là hình ảnh một “cò” đưa tiền cho cảnh sát giao thông và file âm thanh ghi lại cuộc trao đổi của họ.
 

Phóng viên Lưu Thị Thoan (ngoài cùng bên trái) đi thực tế, thu thập thông tin tại đường Nguyễn Hoàng, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội, tháng 7/2022

3. Khi loạt phóng sự: “Bất lực trước hàng trăm doanh nghiệp vận tải bỏ bến”, “Xe dù, bến cóc tung hoành ngang dọc”, “Xe dù, bến cóc len lỏi tại các chợ đầu mối”, “Có dấu hiệu bảo kê cho xe dù, bến cóc dừng, đỗ sai quy định” hoàn thành thì tôi lại tiếp tục phải đối diện với những thách thức mới với nhiều đêm mất ngủ. Loạt bài điều tra lần lượt phát sóng đã chạm đến “vùng tối” là sự bảo kê của lực lượng chức năng cho những nhà xe vi phạm; đưa ra ánh sáng các hành vi vi phạm pháp luật của một bộ phận lực lượng chức năng, đại diện doanh nghiệp vận tải hoạt động không lành mạnh… Rất nhiều cuộc điện thoại của cả người quen lẫn không quen gọi đến tôi để thương lượng. Lãnh đạo Trung tâm Truyền hình Thông tấn cũng phải tiếp nhiều cuộc điện thoại và gặp trực tiếp nhiều vị khách đại diện cơ quan chức năng cũng như doanh nghiệp với mong muốn dừng phát sóng loạt phóng sự này.

Tuyến phóng sự điều tra khiến tôi cảm thấy quá áp lực, vượt qua suy nghĩ ban đầu của tôi. Ban giám đốc VNews đã cho tôi nghỉ phép một tuần, tắt máy điện thoại trong thời gian phát sóng để tránh những rủi ro có thể xảy ra. Và chỉ sau hai ngày loạt phóng sự được phát sóng, liên tiếp các văn bản chỉ đạo của các cơ quan chức năng từ Bộ Công an, Bộ Giao thông vận tải, Tổng cục Đường bộ Việt Nam (nay là Cục Đường bộ Việt Nam), Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam được đưa ra để chấn chỉnh tình trạng này. Đặc biệt, ngày 22/8/2022, Thanh tra Bộ Giao Thông vận tải đã có công văn khẩn ra quân thanh kiểm tra xe dù, bến cóc...

Sau loạt bài phóng sự này, con đường Phạm Hùng, Giải Phóng thoáng đãng hơn khi vắng bóng các “xe dù”. Chợ đầu mối lớn nhất thành phố đi các tỉnh cũng được lực lượng chức năng ra quân dẹp nạn. Chúng tôi đã nhận được nhiều phản hồi tích cực từ các doanh nghiệp vận tải, bến xe, chuyên gia, các cơ quan quản lý nhà nước và đồng nghiệp.

Tác phẩm “Xe dù, bến cóc” đã vinh dự được trao giải A Giải báo chí TTXVN năm 2022 và giải Nhất Giải báo chí tuyên truyền về an toàn giao thông năm 2022 do Ủy ban An toàn giao thông quốc gia tổ chức. Vẫn biết, kết quả của cá nhân và tập thể làm được vẫn còn nhỏ bé nhưng đây chính là sự ghi nhận, là trải nghiệm giúp chúng tôi cảm thấy yêu nghề hơn, nhận thức rõ về trách nhiệm công việc mình đang làm với cơ quan và xã hội./.

---

CÁC TIN ĐÃ ĐĂNG:

Giải báo chí TTXVN 2022: Tìm mới trong cũ (07/05/2023 16:43:15)

Giải báo chí TTXVN 2022: Lan tỏa nỗ lực bảo vệ, thúc đẩy quyền con người (05/05/2023 14:23:14)

Đẩy mạnh hợp tác với hãng thông tấn WAM (04/05/2023 16:23:23)

Trưng bày ảnh về quan hệ hợp tác Việt Nam - Luxembourg (04/05/2023 15:33:40)

Thi tìm hiểu pháp luật về viên chức năm 2023 (25/04/2023 14:44:30)

Hướng tới Đại hội Công đoàn TTXVN nhiệm kỳ 2023-2028: Nhiều công đoàn cơ sở tổ chức đại hội  (25/04/2023 12:16:06)

Ký thỏa thuận hợp tác với hãng thông tấn quốc gia Argentina (Telam)  (25/04/2023 09:49:08)

Tiếp tục thắt chặt quan hệ với đối tác Cuba (21/04/2023 09:03:29)

Tăng cường hợp tác với hãng thông tấn Prensa Latina  (20/04/2023 10:45:53)

Triển khai nhiệm vụ công tác Đảng quý II năm 2023 (19/04/2023 10:53:42)