“Hãy tỉnh táo và luôn nghi ngờ” để loại trừ tin giả

---

(04/05/2021 14:20:31)

“Hãy tỉnh táo và luôn nghi ngờ” là thông điệp được đưa ra tại buổi sinh hoạt nghiệp vụ nâng cao kiến thức về fake news (tin giả) do Đoàn thanh niên Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN) tổ chức, ngày 11/3. Trong khoảng thời gian hai tiếng, Phó tổng biên tập báo điện tử VietnamPlus Nguyễn Hoàng Nhật đã chia sẻ với các cán bộ Đoàn, đoàn viên thanh niên TTXVN những kiến thức cơ bản về tác hại của tin giả - fake news, cách phân biệt và những công cụ nhận biết tin giả. Qua đó, giúp các bạn đoàn viên thanh niên tự tin tham gia chia sẻ trong chương trình “Nói không với fake news” của Đoàn thanh niên TTXVN tổ chức tại các trường học trên cả nước.

Phó tổng biên tập báo điện tử VietnamPlus Nguyễn Hoàng Nhật trao đổi tại buổi sinh hoạt nghiệp vụ về fake news, ngày 11/3

Tin giả - vấn nạn toàn cầu
 
Theo từ điển Collins Dictionary, “fake news” được định nghĩa là thông tin giả mạo, sai lệch và giật gân, được phát đi dưới hình thức tin tức. Cụm từ này đã trở nên quen thuộc, được cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump nhắc đến mỗi khi ông không hài lòng với giới truyền thông. Ngoài ra, từ này cũng trở nên thông dụng trong giao tiếp hằng ngày, khi bắt gặp một thông tin bị hoài nghi về độ tin cậy và chính xác.
 
Tin giả đã xuất hiện từ lâu trên thế giới. Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của các phương tiện truyền thông, nhất là mạng xã hội, tin giả xuất hiện ngày càng nhiều và trở thành vấn nạn ở nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Tin giả có tốc độ lan truyền nhanh gấp 10-20 lần so với tin thật và luôn là một thách thức đối với các cơ quan báo chí chính thống.
 
Nguyên nhân dẫn đến thực trạng này là do một số nền tảng mạng xã hội phổ biến có xu hướng ưu tiên lượt tiếp cận cho những tin, bài mua quảng cáo, bất chấp thông tin đó có thể là giả, trong khi một bộ phận độc giả cũng ưu tiên việc tương tác và chia sẻ những thông tin có nội dung “hot”, câu “view” mà không xác minh nguồn thông tin. Điều này khiến những thông tin đúng và chính thống thường có chỉ số tiếp cận thấp hơn.
 
 Nhận diện tin giả
 
Độc giả cần phân biệt hai khái niệm là tin gây hiểu lầm (misinformation) và tin cố tình gây nhầm lẫn (disinformation). Trong khi misinformation là những thông tin sai lệch được cung cấp một cách tự nhiên, có thể do người nói hoặc người đọc hiểu sai vấn đề, thì disinformation lại là hành vi cố ý làm người khác hiểu sai bằng những thông tin dắt mũi, nhằm mục đích chính trị hay vụ lợi, lừa đảo, gây ảnh hưởng xấu cho xã hội. Trong bối cảnh đó, disinformation thật sự đáng ngại và cần được loại bỏ.
 
Hiện nay, các loại disinformation phổ biến nhất được thể hiện dưới các hình thức khác nhau như văn bản, hình ảnh, video clip nhưng được chỉnh sửa hoặc cắt ghép không đúng sự thật và thường được đăng tải trên các trang thông tin không chính thống, qua các nền tảng mạng xã hội và các ứng dụng tin nhắn hay các công cụ tìm kiếm trên Internet.
 
Tại Việt Nam, tin giả có mặt ở tất cả các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại... Đặc biệt, chúng thường xuất hiện khi có những sự kiện chính trị, xã hội quan trọng như: Đại hội Đảng, các kỳ họp Quốc hội, các chính sách, luật pháp mới ban hành, các hiện tượng “nóng”, gây tranh luận trong đời sống, hay sự xuất hiện của thiên tai, dịch bệnh...
 
Cụ thể, năm 2020, đại dịch COVID-19 là mảnh đất màu mỡ để “virus fake news” hoành hành. Hậu quả là một số nghệ sỹ nổi tiếng của Việt Nam như: Ngô Thanh Vân, Đàm Vĩnh Hưng và Cát Phượng đã bị Sở Thông tin và Truyền thông TP. Hồ Chí Minh áp dụng mức phạt từ 10-15 triệu đồng vì đưa tin sai về virus SARS-CoV-2. Tương tự, ca sỹ Hòa Minzy cũng bị xử phạt vì đã lan truyền tin giả về phát ngôn của Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam.
 

Chương trình “Nói không với fake news” được Đoàn thanh niên TTXVN  tổ chức tại các trường học trên cả nước

Nhà báo xử lý tin giả thế nào?
 
Có ba bước cơ bản nhằm kiểm chứng tin giả đối với một nhà báo. Đầu tiên là kiểm tra nguồn tin. Theo đó, tin tức phải được dẫn nguồn đầy đủ, từ tờ báo hay cơ quan truyền thông uy tín, điều mà tin giả không có. Thứ hai là kiểm tra độ phủ sóng, bởi tin tức quan trọng sẽ xuất hiện trên các báo lớn và việc tìm kiếm trên các nguồn chính thống là rất quan trọng. Và cuối cùng là kiểm tra chéo, sử dụng các công cụ fact-check (kiểm chứng độ xác thực của thông tin) đang phổ biến nhất trên thế giới hiện nay như: Snopes, Politifact, Google Image Search, Youtube Data Viewer… Tại Việt Nam hiện chưa có trang web fact-check uy tín nên người đọc có thể sử dụng các diễn đàn báo chí trẻ hay diễn đàn VietnamJournalism.com trên Facebook.
 
Trước những vấn đề về sự chính xác của thông tin đang đặt ra cấp bách hiện nay, rất cần sự vào cuộc kịp thời của các cơ quan báo chí chính thống nói chung và TTXVN nói riêng để định hướng dư luận xã hội, “nắn dòng” thông tin sai lệch, lấn át những dòng tin giả trên mạng xã hội, từ đó chiếm lĩnh được “không gian ảo” trên môi trường truyền thông đa dạng và phức tạp.
 
Ở một khía cạnh khác, việc tin giả lan tràn trên mạng xã hội chính là cơ hội để báo chí cung cấp những thông tin đáng tin cậy cho độc giả, thậm chí hối thúc người đọc trả tiền để mua những thông tin chất lượng cao. Đây là dịp để các cơ quan báo chí chính thống như TTXVN đóng vai trò chủ động hơn trong cuộc chiến chống tin giả. Thông tin cần đẩy yếu tố “đúng” làm ưu tiên số một, với phương châm “tuyệt đối không đăng khi chưa xác minh thông tin”!
 
Tại buổi sinh hoạt nghiệp vụ, các học viên cũng đã tập trung trao đổi, thảo luận và làm rõ một số nội dung về tác động của mạng xã hội với báo chí; cách ứng xử của báo chí, truyền thông trước những thông tin trên mạng xã hội hiện nay; cách thức thu thập, xử lý và truyền tải thông tin qua mạng xã hội của nhà báo; những “cái bẫy” thông tin trên mạng xã hội mà nhà báo cần tránh và các biện pháp ứng phó với tin giả…/.

---

CÁC TIN ĐÃ ĐĂNG:

Làm căn cước công dân gắn chip cho cán bộ, phóng viên (04/05/2021 11:27:56)

Tầm soát ung thư cho nữ công chức, viên chức (04/05/2021 11:26:57)

Tiếp đoàn công tác Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật  (27/04/2021 19:02:05)

Kỷ niệm 71 năm thành lập Hội Nhà báo Việt Nam (21/4/1950-21/4/2021): Thăm và làm việc tại tỉnh Thái Nguyên (23/04/2021 15:33:15)

Trao tặng Tủ sách Đinh Hữu Dư cho các điểm trường khó khăn tại Gia Lai (20/04/2021 08:04:02)

Hội nghị sơ kết hoạt động của công đoàn TTXVN (16/04/2021 17:56:15)

Trao đổi về tối ưu hóa công cụ tìm kiếm cho các trang web (15/04/2021 18:18:32)

Sôi nổi trận bóng đá giao lưu các thế hệ TTXVN (14/04/2021 14:27:32)

Bầu cử ĐBQH khóa XV và HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021-2026: Tập huấn công tác thông tin bầu cử Quốc hội và HĐND các cấp (08/04/2021 08:52:28)

Kỷ niệm 111 năm ngày Quốc tế phụ nữ (8/3/1910-8/3/2021): Sắc màu của phái yếu (05/04/2021 10:49:58)