Kỷ niệm ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11: Nghề báo và sự học của nhà báo

---

(02/12/2021 17:19:25)

Nhà báo Nguyễn Đức Giáp (1934-2014) là một người ham đọc ham học, lại từng làm nghề giáo từ trước khi gia nhập đội ngũ những người làm báo thông tấn năm 1954. Sinh thời, nguyên Tổng giám đốc Đỗ Phượng đã từng nhận xét, Nguyễn Đức Giáp là người tự học giỏi bậc nhất. Ông có mối quan tâm đặc biệt đến việc học của nhà báo nói chung, công tác đào tạo của ngành nói riêng. Nhân ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11, Nội san Thông tấn xin trích đăng bài viết của ông bàn về sự học của nhà báo.

Ngày nay, giáo dục và đào tạo đang trở thành mối quan tâm hàng đầu của xã hội. Người ta đã nêu ra nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng “đáng báo động” của nền giáo dục. Mọi nguyên nhân đều được phân tích sâu và kỹ - từ cơ chế, chính sách giáo dục đến chương trình học và chế độ đãi ngộ giáo viên. Tuy nhiên, nhiều người lại bỏ qua một yếu tố cực kỳ quan trọng, nếu không nói là mang tính quyết định - đó là sự hiếu học của học sinh và sinh viên. Liệu ngày nay, còn mấy học sinh biết và ngưỡng mộ tấm gương hiếu học ngày xưa của một chàng học sinh nghèo ngụ ở chùa Long Tuyền, quét lá đa khô, đốt lên lấy ánh sáng để đọc sách. “Một anh học trò kiết chùa Long Tuyền. Ai ngờ nay đỗ giải nguyên”.
 

Đào tạo điện báo viên TTXGP phục vụ các chiến trường

Thỉnh thoảng, báo chí lại nêu lên tấm gương của những học sinh nghèo nhưng học giỏi, bố mẹ đã phải chắt chiu từng đồng bạc để nuôi con từ nghề mưu sinh vất vả hằng ngày: quét rác, bán rau hay làm ruộng. Không ít người thành đạt và uy tín ở nước ta xuất thân từ những gia đình nghèo khó và đã đi lên bằng sự hiếu học.

Việc đào tạo những nhà báo giỏi cũng không vượt ra ngoài quy luật chung của nền giáo dục. Tuy nhiên, sự “hiếu học” phải được hiểu trong một bối cảnh khác, với một biểu hiện khác. Đó là sự đam mê nghề nghiệp, sự phấn đấu không ngừng để nâng cao trình độ tay nghề.

Rõ ràng là ngày nay, người làm báo đang phải bám đuổi đến “bở hơi tai” nhu cầu của thông tin ngày càng cao, càng kén chọn, phong phú và đa dạng của xã hội.

Trong cuộc đua xe đạp nước rút, vận động viên về nhất nhiều lúc chỉ hơn vận động viên về nhì nửa bánh xe đạp. Chỉ nửa bánh xe đạp nhưng là kết quả của hàng chục năm rèn luyện gian khổ và phấn đấu không mệt mỏi.

Tính kịp thời của tin tức cũng tương tự như đua xe đạp. Để đưa một cái tin quan trọng, sự nhanh chậm một vài phút nhiều khi không phải do phương tiện chở phóng viên là một “con Mẹc” hiện đại hay chiếc xe đạp cà tàng quyết định, mà là sự sắc bén nghề nghiệp, khả năng thể hiện và cả những thủ thuật “moi tin”. Nhà văn Xô Viết nổi tiếng, đồng thời là một nhà báo lỗi lạc I-li-a E-ren-bua (Ilya Ehrenburg) cho rằng, kiến thức của một nhà báo phải tương đương với một viện sỹ hàn lâm. Nói một cách đơn giản thì phóng viên đưa tin về khoa học, kỹ thuật không thể là một người “ấm ớ” về khoa học, kỹ thuật. Đưa tin về văn học nghệ thuật thì không thể là một người “không thuộc nổi một câu Kiều” hay “mù tịt” về âm nhạc. Những phóng viên đưa tin về kinh tế tài chính không thể không có những hiểu biết nhất định về “học thuyết Keynes” hay hệ số GINI. Để có được vốn kiến thức cần thiết cho nghề làm báo, không có cách nào hơn là “học ở trường học, ở ngoài đời và vừa làm vừa học”.

Nhưng học cái gì và như thế nào? Hãy học cái gì cần cho công việc và sau đó, nếu có điều kiện, hãy học sang các lĩnh vực khác: ngoại ngữ và cả triết học... Không học vội vàng mà chậm rãi, thường xuyên. Kiến tha lâu đầy tổ theo cách Bác Hồ học tiếng Anh. Rất tiếc, nhiều bạn trẻ ngày nay, những thời gian nhàn rỗi lại chỉ được dùng vào việc chơi game trên máy vi tính cơ quan hoặc “buôn dưa lê”. Đương nhiên, trong thời hiện đại, thời gian dành cho sự “giao lưu” phi nghiệp vụ và “tâm tình” là không thể thiếu. Những người suốt ngày chỉ dán mắt vào sách báo và công việc sẽ dễ dàng trở thành một thứ “người Việt cô đơn” trong một thế giới sôi động và muôn hồng ngàn tía. Hơn ai hết, người làm báo phải sống rất “đời” thì mới có thể viết cho đời đọc và thích thú. Và đó cũng là học!

Nhưng nếu nhấn mạnh đến mặt “tự phấn đấu, tự rèn luyện, tự học” của từng cá nhân thì việc đề cao vai trò của Trung tâm Bồi dưỡng nghiệp vụ Thông tấn - bộ phận chuyên trách về bồi dưỡng nghiệp vụ lại càng trở nên cần thiết. Trung tâm Bồi dưỡng nghiệp vụ Thông tấn cần có cuộc điều tra một cách khoa học và khách quan trình độ nghiệp vụ và tâm lý nghề nghiệp của đội ngũ phóng viên và biên tập, những mặt mạnh và mặt yếu của họ để đề ra một kế hoạch bồi dưỡng và đào tạo lâu dài. Có ý kiến cho rằng, phóng viên Thông tấn xã giỏi về làm tin nhưng chưa giỏi về các thể loại khác, phẩm chất và tư cách đàng hoàng nhưng năng lực quản lý một tờ báo thì còn yếu. Suy nghĩ kỹ thì thấy người ta nói vậy cũng có phần đúng.

Xét cho cùng thì việc đào tạo nên những phóng viên, biên tập giỏi đòi hỏi phải có một chính sách mạnh dạn, khuyến khích sự “bứt phá”, sự “vươn lên” của từng cá nhân để có được những “sản phẩm” tốt. Muốn thế, cần phải biết “vô tư” phát hiện những tài năng còn tiềm tàng, thưởng phạt một cách thích đáng những tin hay và tin dở, nâng niu những nỗ lực, những bước đi chập chững và nghiêm khắc với những sai sót vì tắc trách.
 

Nhà báo Nguyễn Đức Giáp (phải) và đồng nghiệp tại căn cứ TTXGP

Đã có nhiều lớp người thông tấn kế tiếp nhau. Lớp phóng viên, biên tập chủ yếu hiện nay (năm 2005) thuộc thế hệ thứ tư. Trong thế hệ thứ tư này, đã thấy xuất  hiện những cây bút sắc sảo và đầy triển vọng. Kể ra, kẻ viết bài này nên không tiếc lời khen ngợi vì họ xứng đáng được khen ngợi trong lúc mà cơ quan chưa thể động viên được nhiều bằng vật chất và sự đề bạt. “Ngựa hay đường dài” và “gái có công chồng không phụ”. Tuy nhiên, một điều mà tôi vẫn tâm niệm là câu chuyện trong tác phẩm Lều chõng của Ngô Tất Tố, một nhà văn kiêm nhà báo mực thước. Ngô Tất Tố kể rằng, một vị khoa bảng nọ, làm chánh chủ khảo một cuộc thi hương, đã đánh hỏng con mình tuy bài thi rất xuất sắc. Người cha từng trải trong cuộc đời và chốn quan trường đó lập luận rằng, con mình còn quá trẻ, có văn tài nên thành đạt sớm dễ trở nên kiêu ngạo. Lỡ một khoa thi nhưng sẽ không lỡ bước đường đời.

Để kết thúc bài phiếm luận này, xin nêu một tấm gương của thế hệ phóng viên trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, những sinh viên tốt nghiệp ở Hà Nội nhưng đã đầu quân vào TTXGP. Đó là anh Đức Hoằng, phóng viên đi theo Sư đoàn 7 trong những trận đánh ác liệt của mùa hè năm 1970. Cho đến bây giờ, những bài viết của anh dưới đầu đề Lá thư tháng 5, Hoàng hôn trên vai người lính vẫn còn đọng mãi trong ký ức đầy xúc động của tôi. Mẹ mất sớm, nhà nghèo, thời trung học, anh phải học dưới ánh đèn đường. Sự hiếu học của anh cứ làm tôi nhớ đến tấm gương của người học trò ở chùa Long Tuyền ngày xưa./.
 

Box: Nhà báo Nguyễn Đức Giáp là một nhà báo tài năng và tâm huyết với nghề, một tấm gương sáng về phẩm chất, đạo đức cách mạng và ý chí tự lập, tự rèn, tự học. Năm 1964, ông cùng một số anh em đồng nghiệp vượt dãy Trường Sơn vào Nam Bộ, trở thành một hạt nhân của Thông tấn xã Giải phóng, với nhiều tin, bài nhanh, sắc sảo đưa tin chiến thắng của quân và dân ta trên chiến trường, trong các cuộc tiến công. Từng đảm nhiệm chức vụ Phó tổng giám đốc Thông tấn xã Việt Nam từ năm 1989 đến năm 1996, lĩnh nhiều trọng trách nhưng ông luôn giữ dáng vẻ dung dị, có phần phóng khoáng mang tính nghệ sỹ. Sau này, khi rời cương vị lãnh đạo ngành về nghỉ hưu, không làm báo nữa nhưng ông vẫn dành thời gian cho văn chương.

---

CÁC TIN ĐÃ ĐĂNG:

Chúc mừng ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11 (02/12/2021 17:18:29)

Kỷ niệm ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11: Mười đêm trắng (02/12/2021 17:18:00)

Kỷ niệm ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11: Học viên F0 (02/12/2021 17:15:19)

Cuộc thi Phóng viên trẻ Pháp ngữ lần thứ 6 - năm 2021 Phụ nữ Pháp ngữ, Phụ nữ kiên cường (02/12/2021 17:14:13)

Khám sức khỏe định kỳ cho công chức, viên chức và người lao động (02/12/2021 17:08:55)

Công tác tổ chức, nhân sự  (02/12/2021 17:08:23)

Ban chỉ đạo Trung ương về quản lý biên chế làm việc Ban thường vụ Đảng ủy TTXVN (30/11/2021 09:49:58)

Đưa Tủ sách Đinh Hữu Dư đến với học sinh vùng cao Thái Nguyên (29/11/2021 15:20:35)

Giải thưởng toàn quốc về thông tin đối ngoại lần thứ VII: TTXVN giành giải Đặc biệt (28/11/2021 23:01:16)

Hội thảo “Nâng cao chất lượng công tác nghiên cứu khoa học tại TTXVN” (26/11/2021 17:54:23)