Lan tỏa ý thức trách nhiệm của người trẻ trước cộng đồng

---

(31/10/2025 10:01:24)

Giải thưởng “Công nghệ từ trái tim” do Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN) phối hợp với Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội (Viettel) tổ chức được coi là sân chơi lý tưởng cho những ai quan tâm đến công nghệ vị nhân sinh, bởi giải thưởng tôn vinh những giá trị mà công nghệ mang đến cho cuộc sống. Tham gia cuộc thi, các tác giả được kể những câu chuyện về thành tựu công nghệ của đất nước với những góc nhìn khác nhau trong những bối cảnh khác nhau, thông qua những bức ảnh, video được ghi lại chân thực và giàu cảm xúc. Cùng lắng nghe những chia sẻ của nhóm phóng viên Lục Hương Thu và Nguyễn Tuấn Khôi, Cơ quan thường trú (CQTT) TTXVN tại Lào Cai, đạt giải Nhất thể loại video Giải thưởng “Công nghệ từ trái tim” mùa 2 về câu chuyện lan tỏa ý thức trách nhiệm của người trẻ trước cộng đồng.

Trăn trở về thiên tai

Dưới sự chỉ đạo của Trưởng CQTT Lào Cai Phạm Hồng Ninh, phóng sự Học sinh Lào Cai nghiên cứu, phát triển hệ thống cảnh báo khẩn cấp thiên tai được tôi và quay phim Nguyễn Tiến Khôi hoàn thành vào tháng 4/2025, nhân sự kiện dự án “Hệ thống cảnh báo khẩn cấp lũ quét và sạt lở đất” của trường THPT Chuyên Lào Cai giành giải Nhì Cuộc thi Khoa học kỹ thuật cấp quốc gia dành cho học sinh THCS và THPT năm học 2024-2025.
 

Phóng viên Lục Hương Thu, đại diện nhóm tác giả chia sẻ  về ý nghĩa của tác phầm tại lễ trao Giải thưởng “Công nghệ từ trái tim” lần thứ 2, ngày 23/10

Lào Cai là địa phương chịu nhiều ảnh hưởng từ các hình thái thiên tai, đặc biệt là lũ quét và sạt lở đất. Là phóng viên thường trú tại địa bàn, thường xuyên thông tin về thiệt hại do mưa lũ, tôi và các đồng nghiệp đặc biệt quan tâm đến những sáng kiến công nghệ, những cách làm hay để giảm thiểu tổn thất về người và tài sản sau thiên tai. Chúng tôi đã liên hệ với cô Đinh Thị Quỳnh Liên, giáo viên môn Toán trường THPT Chuyên Lào Cai - phụ trách nhóm nghiên cứu và hai học sinh Đỗ Đức Bình An (lớp 11 Toán) và Nguyễn Minh Hiếu (lớp 11 Tin), ngay khi 3 cô trò vừa trở về sau cuộc thi tại Thành phố Hồ Chí Minh, để tìm hiểu về hoàn cảnh ra đời của dự án, quá trình nghiên cứu, thực nghiệm cũng như cơ chế hoạt động của các thiết bị máy móc công nghệ với những thuật ngữ chuyên ngành.

Cô Liên cho biết, dự án được khởi động vào tháng 7/2024, thời điểm Lào Cai bắt đầu bước vào mùa mưa lũ. Đặc biệt, những thiệt hại nghiêm trọng do trận lũ quét và sạt lở đất xảy ra tại thôn Làng Nủ, xã Phúc Khánh đã trở thành động lực thôi thúc nhóm quyết tâm phát triển hệ thống cảnh báo hiện đại. Mục tiêu của hệ thống là phát tín hiệu cảnh báo hỗ trợ người dân và các cơ quan chức năng có đủ thời gian để tổ chức sơ tán và triển khai các biện pháp ứng phó kịp thời, qua đó giảm thiểu thương vong, thiệt hại về người và tài sản.

Sau nhiều tháng đi thực tế tại các địa phương có nguy cơ bị sạt lở đất đá trong mùa mưa lũ, cô trò nhận thấy, các vết nứt trên mặt đất, đặc biệt ở khu vực sườn đồi, là dấu hiệu cảnh báo khẩn cấp đất đang có sự dịch chuyển và nguy cơ xảy ra sạt lở rất cao. Như trong đợt mưa lớn kéo dài do hoàn lưu bão Yagi (tháng 9/2024), nhờ quan sát thấy dấu hiệu sớm của sạt lở đất, anh Ma Seo Chứ, Trưởng thôn Kho Vàng, xã Cốc Lầu, huyện Bắc Hà, quyết định di tản toàn bộ 17 hộ dân với 115 người trong thôn lên một quả núi cách thôn 1km trước khi quả đồi phía sau sạt lở xuống đúng khu người dân ở. Như vậy, bài toán đặt ra là phải tìm giải pháp phát hiện nguy cơ xảy ra lũ quét thông qua việc nhận biết sớm sự hình thành các “túi nước”, nguy cơ xảy ra sạt lở đất thông qua phát hiện các khối đất bắt đầu có sự dịch chuyển, sau đó thông báo đến khu dân cư thông qua loa hoặc tín hiệu trên điện thoại.

Công nghệ từ trái tim

Chia sẻ về cấu tạo và nguyên lý hoạt động của “Hệ thống cảnh báo khẩn cấp lũ quét và sạt lở đất”, cô Liên cho biết: hệ thống gồm trạm Base (thiết bị định vị cố định) được đặt tại vị trí có địa chất ổn định, ít nguy cơ xảy ra lũ quét hoặc sạt lở. Trạm này đóng vai trò làm mốc tọa độ chuẩn, thu nhận dữ liệu định vị từ các trạm Rover (thiết bị di động), phân tích và xử lý thông tin để phát hiện nguy cơ thiên tai. Khi phát hiện bất thường, trạm Base sẽ phát cảnh báo bằng loa tại chỗ và truyền dữ liệu về máy chủ trung tâm để lưu trữ, giám sát và đưa ra cảnh báo sớm. Các trạm Rover được bố trí tại các sườn đồi hoặc khu vực có nguy cơ trượt lở cao, thu tín hiệu GNSS từ vệ tinh và tín hiệu hiệu chỉnh từ trạm Base. Khi có sự dịch chuyển địa chất, tọa độ của trạm Rover sẽ thay đổi; trạm Base sẽ nhận ra sự thay đổi này, từ đó tính toán độ dịch chuyển và xác định nguy cơ tiềm ẩn như sạt lở đất hoặc hình thành túi nước. Trạm truyền thông hoạt động như một điểm trung chuyển tín hiệu giữa các trạm Rover và trạm Base. Trong một số khu vực bị che khuất bởi địa hình, cây cối hoặc nằm ngoài vùng phủ sóng trực tiếp, trạm truyền thông sẽ giúp tiếp nhận và chuyển tiếp dữ liệu định vị, đảm bảo tín hiệu từ các trạm Rover được truyền về trạm Base một cách ổn định và liên tục. Tất cả các thiết bị trong hệ thống đều sử dụng nguồn điện từ pin năng lượng mặt trời 5V, phù hợp với địa hình phức tạp và điều kiện thiếu nguồn điện lưới.
 

Phóng viên Lục Hương Thu phỏng vấn cô giáo Đinh Thị Quỳnh Liên, trường THPT Chuyên Lào Cai - phụ trách nhóm nghiên cứu, tháng 3/2025

Em Đỗ Đức Bình An cho biết, chi phí lắp đặt và hoàn thiện thiết bị dao động từ 30-50 triệu đồng, tùy vào việc lựa chọn số lượng Rover; chi phí có thể thấp hơn nữa nếu chế tạo với số lượng lớn. Chi phí cao nhưng hiệu quả mang lại thực sự không thể đo đếm được.

Chia sẻ về hướng phát triển của đề tài, em Nguyễn Minh Hiếu cho biết, có thể thử nghiệm và lắp đặt tại nhiều địa điểm theo bản đồ cảnh báo lũ quét, sạt lở đất; xây dựng được bản đồ theo dõi tình trạng các điểm có nguy cơ xảy ra lũ quét và sạt lở; xem xét thiết lập hệ thống trực tuyến để người dân, khách du lịch, lái xe truy cập, biết được mức độ an toàn trước nguy cơ thiên tai, đặc biệt là sạt lở đất trên các cung đường khi tham gia giao thông.

Qua quá trình tác nghiệp và tìm hiểu thông tin về dự án, chúng tôi nhận thấy, phóng sự Học sinh Lào Cai nghiên cứu, phát triển hệ thống cảnh báo khẩn cấp thiên tai rất phù hợp với tiêu chí cuộc thi “Công nghệ từ trái tim”. Đó là lan tỏa những hình ảnh đẹp, truyền tải thông điệp ý nghĩa về giá trị nhân văn mà công nghệ mang đến cho cuộc sống; tôn vinh cộng đồng khoa học công nghệ ở mọi lứa tuổi, ngành nghề...     
       
Tham gia cuộc thi, chúng tôi không chỉ đề cao tinh thần sáng tạo và tính ứng dụng thực tiễn, truyền tải tinh thần đam mê sáng tạo trong nghiên cứu khoa học, công nghệ của các bạn trẻ ngay trên ghế nhà trường mà còn lan tỏa ý thức trách nhiệm trước cộng đồng, trước các vấn đề thực tiễn của địa phương, đất nước từ những chủ nhân tương lai của đất nước. Đặc biệt, chúng tôi muốn gửi gắm hy vọng của cô và trò cũng như cộng đồng xã hội mong muốn có sự hỗ trợ về kinh phí để sớm phát triển hệ thống hoàn chỉnh, đưa công nghệ vào thực tiễn phục vụ công tác cảnh báo khẩn cấp thiên tai trên địa bàn./.

---

CÁC TIN ĐÃ ĐĂNG:

Giải C Giải báo chí quốc gia năm 2024: Ghi lại dòng chảy lịch sử của Thủ đô (03/09/2025 15:14:04)

Giải báo chí TTXVN năm 2024: Làng Nủ - Đau thương và hy vọng (02/06/2025 14:48:01)

Giải báo chí TTXVN năm 2024: Giải “cơn khát” vật liệu san lấp, ngăn thảm họa thiên tai (02/06/2025 14:46:08)

Giải A Ảnh báo chí: Mệnh lệnh từ trái tim (05/05/2025 17:09:42)

Giải A thể loại Xã luận, bình luận: Góc nhìn “viral” (05/05/2025 17:08:10)

Giải A thể loại Phản ánh: Thực tiễn tạo nên hấp dẫn  (05/05/2025 17:05:48)

Đường dây vượt nắng, thắng mưa (27/02/2025 07:27:03)

Giải A Giải Diên hồng năm 2025: Bám sát “hơi thở” cuộc sống (24/02/2025 08:47:59)

Giải B Giải Búa liềm vàng lần thứ IX: Những “chiến sĩ” trên mặt trận thông tin (03/02/2025 08:31:37)

Giải ảnh báo chí Khoảnh khắc vàng lần thứ 7: Nghệ thuật xóa nhòa mọi ranh giới (06/01/2025 09:48:01)