Thứ hai, ngày 08/07/2024

Trao đổi - Thảo luận

Viết tin kinh tế - những lầm lẫn về số liệu và khái niệm

(06/03/2007 10:18:40)

Gần đây, đọc tin trên bản tin Kinh tế Việt Nam và Thế Giới (phát mạng) của ngành, thấy có một số vấn đề tuy nhỏ nhưng cũng cần được trao đổi. Trong bài này, chúng tôi xin không nói về kỹ thuật, kinh nghiệm viết tin kinh tế mà chỉ đưa ra một số trường hợp cụ thể sử dụng khái niệm, thuật ngữ và con số không chính xác để cùng trao đổi, rút kinh nghiệm chung:

1. Trong tin "Long An: TráỪỘng náỨầm Bào ngẳồ báỨổng rẳắm cho hiáỪẬu quáỨặ cao" (ngày 25/12/2006), báỨắn Thanh TuáỨần viáỨƯt:

"Anh cho biáỨƯt: NáỨƯu tráỪỘng máỨắt cẳồa máỪỞi tÃỨi cháỪẸ thu hoáỨắch 0,5 kg nẢẶm, trong khi ẢỔÃỠ tráỪỘng báỨổng rẳắm ẢỔáỨắt gáỨầp ẢỔÃƠi, tai náỨầm láỨắi tráỨống, dày, giÃắ thành máỪỞi tÃỨi rẳắm, káỪẶ cáỨặ meo cháỪẸ khoáỨặng 2.000 ẢỔáỪỘng, khi ẢỔÃỠ giÃắ bÃắn táỪỈi 10.000 ẢỔáỨƯn 12.000/kg náỨầm tẳồẳắi, lÃặi táỪề 8.000 ẢỔáỨƯn 10.000 ẢỔáỪỘng/kg náỨầm."

Trong cÃằu trÃến, cÃỠ máỪỎt sáỪỔ váỨần ẢỔáỪẮ cáỨận trao ẢỔáỪỚi:

- TháỪẹ nháỨầt: ViáỨƯt "tráỪỘng máỨắt cẳồa" là khÃƠng chÃễnh xÃắc vÃể nhẳồ tháỨƯ "máỨắt cẳồa" là ẢỔáỪỔi tẳồáỪặng ẢỔẳồáỪặc tráỪỘng nhẳồ tráỪỘng rau, tráỪỘng khoaiâẠẩ Trong khi ẢỔÃỠ tháỪổc cháỨầt áỪỲ ẢỔÃằy là tráỪỘng náỨầm, cÃỗn máỨắt cẳồa áỪỲ ẢỔÃằy nhẳồ là váỨễt cháỪậ, là náỪẮn ẢỔáỪẶ tráỪỘng náỨầm lÃến ẢỔÃỠ; vÃể váỨễy cháỪẸ cÃỠ tháỪẶ viáỨƯt là "náỨƯu sáỪễ dáỪầng mÃỰn cẳồa ẢỔáỪẶ tráỪỘng náỨầm...". Tẳồẳắng táỪổ nhẳồ váỨễy, viáỨƯt "tráỪỘng báỨổng rẳắm" cĂẹng chẳồa tháỨễt chÃễnh xÃắc vÃể nhẳồ váỨễy "rẳắm" áỪỲ ẢỔÃằy ẢỔẳồáỪặc hiáỪẶu nhẳồ máỪỎt tháỪẹ cÃƠng cáỪầ lao ẢỔáỪỎng, vÃễ dáỪầ ta thẳồáỪŨng nÃỠi "gáỨởt lÃỨa báỨổng tay", "gáỨởt lÃỨa báỨổng mÃắy"...

Sau ẢỔÃỠ, tÃắc giáỨặ viáỨƯt "thu hoáỨắch 0,5 kg nẢẶm" cĂẹng là khÃƠng chÃễnh xÃắc; náỨƯu là máỪỎt nẢẶm cho thu hoáỨắch 0,5kg thÃể pháỨặi viáỨƯt "thu hoáỨắch 0,5 kg/nẢẶm" máỪỈi ẢỔÃỨng. Tuy nhiÃến, theo chÃỨng tÃƠi biáỨƯt thÃể nháỪống tÃỨi rẳắm dÃỰng ẢỔáỪẶ tráỪỘng náỨầm cháỪẸ cho thu hoáỨắch ẢỔẳồáỪặc máỪỎt sáỪỔ láỨận ráỪỘi báỪỐ vÃể háỨƯt cháỨầt dinh dẳồáỪắng cháỪẹ khÃƠng tháỪẶ dÃỰng nhiáỪẮu nẢẶm; máỨởt khÃắc trong tin ẢỔang tÃễnh toÃắn hiáỪẬu quáỨặ kinh táỨƯ theo ẢỔẳắn váỪỀ tÃỨi nÃến khÃƠng cáỨận tÃễnh theo nẢẶm mà cháỪẸ cáỨận tÃễnh nẢẶng suáỨầt theo tÃỨi là ẢỔẳồáỪặc.

- TháỪẹ hai váỪẮ con sáỪỔ: NáỨƯu máỪỞi tÃỨi rẳắm (káỪẶ cáỨặ meo) chi phÃễ háỨƯt 2.000 ẢỔáỪỘng, ẢỔẳồáỪặc 1kg náỨầm; giÃắ bÃắn 10.000 - 12.000 ẢỔáỪỘng/kg mà láỨắi tÃễnh ra lÃặi là 8.000 - 10.000 ẢỔáỪỘng/kg náỨầm thÃể vÃƠ lÃơ vÃể ngoài chi phÃễ cho tÃỨi rẳắm, meo cÃỗn pháỨặi cáỨặ cÃƠng lao ẢỔáỪỎng, nẳồáỪỈc tẳồáỪỈi và ẢỔáỨậu tẳồ nhà cáỪễa, cÃắc giÃắ ẢỔáỪẶ treo tÃỨi náỨầm náỪốa cháỪẹ. ẢỒÃặ viáỨƯt bÃắo, nháỨầt là viáỨƯt váỪẮ kinh táỨƯ thÃể sáỪỔ liáỪẬu pháỨặi chÃễnh xÃắc.

MáỨởt khÃắc, náỨƯu tÃễnh lÃặi thÃể ngẳồáỪŨi ta thẳồáỪŨng tÃễnh theo ẢỔáỨắi lẳồáỪặng cáỪỔ ẢỔáỪỀnh là chi phÃễ ẢỔáỨậu tẳồ, hoáỨởc tẳồ liáỪẬu, nguyÃến váỨễt liáỪẬu ẢỔáỨậu vào (vÃễ dáỪầ nhẳồ trong tráỪỘng tráỪỄt ta tÃễnh lÃặi trÃến 1 sào hoáỨởc 1 ha) cháỪẹ Ãễt khi tÃễnh theo sáỨặn pháỨẹm ẢỔáỨậu ra. Trong trẳồáỪŨng háỪặp này tÃễnh lÃặi theo ẢỔẳắn váỪỀ là tÃỨi rẳắm thÃể háỪặp lÃơ hẳắn là tÃễnh theo sáỨặn pháỨẹm (kg náỨầm).

- TháỪẹ ba: ViáỨƯt "giÃắ thành máỪỞi tÃỨi rẳắm, káỪẶ cáỨặ meo cháỪẸ khoáỨặng 2.000 ẢỔáỪỘng" là khÃƠng ẢỔÃỨng. GiÃắ thành là biáỪẶu hiáỪẬn thành tiáỪẮn cáỪậa toàn báỪỎ chi phÃễ ẢỔáỪẶ làm ra máỪỎt sáỨặn pháỨẹm. Trong khi ẢỔÃỠ tÃỨi rẳắm và meo là ẢỔáỨậu vào cáỪậa ngẳồáỪŨi tráỪỘng náỨầm cháỪẹ khÃƠng pháỨặi là sáỨặn pháỨẹm do ngẳồáỪŨi tráỪỘng náỨầm sáỨặn xuáỨầt ra. VÃể váỨễy trong trẳồáỪŨng háỪặp này pháỨặi gáỪỄi là giÃắ mua hoáỨởc chi phÃễ máỪỈi ẢỔÃỨng.

2. NhÃằn nÃỠi ẢỔáỨƯn giÃắ thành, chÃỨng tÃƠi tháỨầy trong khÃắ nhiáỪẮu trẳồáỪŨng háỪặp phÃỠng viÃến ẢỔÃặ khÃƠng sáỪễ dáỪầng ẢỔÃỨng khÃắi niáỪẬm này, khÃƠng biáỨƯt do khÃƠng náỨốm váỪống khÃắi niáỪẬm hay cáỨẹu tháỨặ. Xin cho máỪỎt sáỪỔ vÃễ dáỪầ:

a, Trong bài "Hà NáỪỎi: Phong phÃỨ hoa, quà táỨởng ngày 20/11" (ngày 19/11/2006), báỨắn BÃỰi HáỪỘng ThiáỨƯt viáỨƯt:

'GiÃắ máỪỞi loáỨắi hoa ẢỔẳồáỪặc cÃắc cáỪễa hàng bÃắn ra tÃỰy theo cháỨầt liáỪẬu giáỨầy gÃỠi và loáỨắi hoa. Hoa háỪỘng song háỪẸ: 35.000 ẢỔáỨƯn 70.000 ẢỔáỪỘng/bÃỠ, Hoa cÃỨc NháỨễt: 45.000 ẢỔáỨƯn 55.000 ẢỔáỪỘng/bÃỠ, Ly tráỨống kÃẽm theo baby, hoáỨởc lẳồu ly, sa lem giÃắ táỪề 60.000 ẢỔáỨƯn 70.000 ẢỔáỪỘng/ bÃỠ, cÃỠ giÃắ thành ẢỔáỨốt hẳắn là ẢỔáỪỀa lan táỪề 75.000 ẢỔáỨƯn 80.000 ẢỔáỪỘng/bÃỠ."

áỪỤ cÃằu trẳồáỪỈc, tÃắc giáỨặ ẢỔÃặ viáỨƯt giÃắ bÃắn ra thÃể giÃắ cáỪậa táỪềng loáỨắi hoa áỪỲ cÃằu sau cháỪẸ là vÃễ dáỪầ cáỪầ tháỪẶ nÃến cĂẹng pháỨặi là giÃắ bÃắn cháỪẹ khÃƠng tháỪẶ là giÃắ thành ẢỔẳồáỪặc. Hẳắn náỪốa, bài viáỨƯt trÃến pháỨặn Ãắnh tháỪỀ trẳồáỪŨng, sáỪẹc tiÃếu tháỪầ hoa và quà táỨởng trong dáỪỀp 20/11 thÃể báỨắn ẢỔáỪỄc cháỪẸ quan tÃằm ẢỔáỨƯn giÃắ bÃắn cÃắc loáỨắi hoa thÃƠi cháỪẹ khÃƠng quan tÃằm nhiáỪẮu ẢỔáỨƯn giÃắ thành; cÃỗn náỨƯu ẢỔÃặ ẢỔáỪẮ cáỨễp ẢỔáỨƯn giÃắ thành thÃể pháỨặi so sÃắnh váỪỈi giÃắ bÃắn ra ẢỔáỪẶ ẢỔi sÃằu vào váỨần ẢỔáỪẮ láỪỞ lÃặi trong kinh doanh hoa nhÃằn dáỪỀp này. MáỨởt khÃắc, khi so sÃắnh giÃắ thành thÃể ngẳồáỪŨi ta thẳồáỪŨng dÃỰng táỪề "cao hẳắn" cháỪẹ khÃƠng dÃỰng táỪề "ẢỔáỨốt hẳắn" vÃể ẢỔáỨốt ráỨỪ thẳồáỪŨng dÃỰng ẢỔáỪẶ cháỪẸ giÃắ mua và bÃắn (mua ráỨỪ bÃắn ẢỔáỨốt).

Trong cÃằu tháỪẹ hai cÃỗn máỪỎt váỨần ẢỔáỪẮ náỪốa: ẢỒáỨậu cÃằu, tÃắc giáỨặ liáỪẬt kÃế máỪỎt loáỨắt cÃắc loáỨắi hoa giÃắ táỪề 35.000 ẢỔáỨƯn 70.000 ẢỔáỪỘng/bÃỠ; sau ẢỔÃỠ so sÃắnh "cÃỠ giÃắ thành ẢỔáỨốt hẳắn là ẢỔáỪỀa lan táỪề 75.000 ẢỔáỨƯn 80.000 ẢỔáỪỘng /bÃỠ" thÃể quáỨặ tháỪổc chÃỨng tÃƠi khÃƠng hiáỪẶu tÃắc giáỨặ ẢỔáỪỀnh nÃỠi gÃể vÃể váỪềa táỪỔi nghẢẹa, váỪềa vÃƠ lÃơ. NáỨƯu hiáỪẶu theo nghẢẹa cÃắc loáỨắi hoa kia ẢỔáỨốt hẳắn hoa ẢỔáỪỀa lan "táỪề 75.000 ẢỔáỨƯn 80.000 ẢỔáỪỘng/bÃỠ" thÃể vÃƠ lÃơ vÃể cáỨặ 3 loáỨắi hoa tÃắc giáỨặ liáỪẬt kÃế trẳồáỪỈc giÃắ cao nháỨầt cĂẹng cháỪẸ là 70.000 ẢỔáỪỘng, tháỨƯ mà láỨắi "ẢỔáỨốt hẳắn là ẢỔáỪỀa lan táỪề 75.000 ẢỔáỨƯn 80.000 ẢỔáỪỘng/bÃỠ" thÃể hÃỠa ra hoa ẢỔáỪỀa lan cÃỠ giÃắâẠẩ Ãằm sao (vÃể: 70.000 - 75.000 = - 5.000 ẢỔáỪỘng). CÃỗn náỨƯu táỨắm hiáỪẶu theo nghẢẹa cÃắc loáỨắi hoa kia ẢỔáỨốt hẳắn ẢỔáỪỀa lan vÃể hoa ẢỔáỪỀa lan giÃắ cháỪẸ "táỪề 75.000 ẢỔáỨƯn 80.000 ẢỔáỪỘng/bÃỠ" thÃể cĂẹng vÃƠ lÃơ vÃể 3 loáỨắi hoa kia giÃắ cao nháỨầt cĂẹng cháỪẸ 70.000 ẢỔáỪỘng thÃể làm sao ẢỔáỨốt hẳắn hoa ẢỔáỪỀa lan giÃắ táỪề 75.000 ẢỔáỨƯn 80.000 ẢỔáỪỘng/bÃỠ.

CĂẹng trong bài trÃến, tÃắc giáỨặ viáỨƯt: "Theo bà cháỪậ cáỪễa hàng máỪỰ pháỨẹm XuÃằn TháỪậy (KhÃằm ThiÃến): nẢẶm nay, nhiáỪẮu hÃặng sáỨặn xuáỨầt máỪỰ pháỨẹm nhẳồ Double, Rich, Enchauteur, Pantene, Sunsilk ẢỔẳồa ra báỪỎ máỪỰ pháỨẹm quà táỨởng váỪỈi giÃắ táỪề 35.000 ẢỔáỨƯn 85.000 ẢỔáỪỘng/háỪỎp, gáỪỘm sáỪốa táỨốm, dáỨậu gáỪỎi, hoáỨởc dáỨậu sáỨặ, dáỨậu gáỪỎi, nháỪống máỨởt hàng này váỪỈi giÃắ thành váỪềa pháỨặi váỨền là ẢỔiáỪẶm dáỪềng chÃằn cáỪậa cÃắc em háỪỄc sinh..."

Trong cÃằu trÃến, phÃỠng viÃến cĂẹng láỨắi láỨậm láỨền khÃắi niáỪẬm giáỪốa giÃắ bÃắn và giÃắ thành. Trong trẳồáỪŨng háỪặp trÃến pháỨặi là giÃắ bÃắn cháỪẹ khÃƠng pháỨặi giÃắ thành; hoáỨởc ẢỔẳắn giáỨặn cháỪẸ cáỨận viáỨƯt "nháỪống máỨởt hàng này cÃỠ giÃắ váỪềa pháỨặi..." hoáỨởc "giÃắ cáỨặ váỪềa pháỨặi" là ẢỔẳồáỪặc, váỪềa ngáỨốn gáỪỄn, váỪềa rÃộ Ãơ.

b, Trong tin "Hà NáỪỎi: "táỪậ báỨƯp" tiÃếu tháỪầ máỨắnh" (ngày 27/12/2006), tÃắc giáỨặ BÃỰi HáỪỘng ThiáỨƯt cĂẹng láỨắi sáỪễ dáỪầng sai khÃắi niáỪẬm giÃắ thành tẳồẳắng táỪổ nhẳồ trÃến khi viáỨƯt: "CÃắc cáỪắ táỪậ cÃỠ tháỪẶ tÃễch táỪề 68 ẢỔáỨƯn 98 lÃễt, giÃắ cáỨặ tÃỰy thuáỪỎc vào cháỪậng loáỨắi nhẳồ ZTP83 - A cÃỠ giÃắ 1.250.000 ẢỔáỪỘng/chiáỨƯc; Manon 100E giÃắ 1.780.000 ẢỔáỪỘng/chiáỨƯc, giÃắ thành cao nháỨầt là loáỨắi ZTP138-C 2.290.000 ẢỔáỪỘng chiáỨƯc...".

c, Trong BáỨặn tin ngày 20/11/2006, phÃỠng viÃến ẢỒáỪẹc Minh viáỨƯt ngay trÃến tÃễt tin tháỨƯ này: 'GiÃắ thành tiÃếu tháỪầ than nẢẶm 2007 sáỨơ tẢẶng khoáỨặng 6%". CháỪẸ cáỨận ẢỔáỪỄc tÃễt ẢỔÃặ tháỨầy ngay tÃắc giáỨặ dÃỰng táỪề sai báỪỲi giÃắ tiÃếu tháỪầ thÃể pháỨặi gáỪỄi là giÃắ bÃắn cháỪẹ khÃƠng tháỪẶ là giÃắ thành ẢỔẳồáỪặc. Và ngay trong cÃằu ẢỔáỨậu tiÃến cáỪậa tin, tÃắc giáỨặ viáỨƯt: "BáỪỎ Tài chÃễnh váỪềa bÃắo cÃắo ChÃễnh pháỪậ váỪẮ tÃểnh hÃểnh giÃắ than dáỪổ kiáỨƯn sáỨơ tẢẶng khoáỨặng 6% vào nẢẶm 2007" ngẳồáỪŨi ẢỔáỪỄc càng nháỨễn ra cÃắi sai trong cÃắch dÃỰng táỪề trÃến. TáỨắi sao tÃắc giáỨặ khÃƠng viáỨƯt "giÃắ bÃắn than nẢẶm 2007 sáỨơ tẢẶng khoáỨặng 6%" váỪềa chÃễnh xÃắc láỨắi váỪềa ngáỨốn hẳắn khÃƠng; hoáỨởc tháỨễm chÃễ trÃến tÃễt cÃỠ tháỪẶ rÃỨt gáỪỄn là "giÃắ bÃắn than nẢẶm 2007 sáỨơ tẢẶng khoáỨặng 6%", viáỪẬc gÃể cáỪẹ pháỨặi dÃỰng cháỪố cáỨậu káỪỠ nhẳồ váỨễy ẢỔáỪẶ váỪềa sai, váỪềa dài dÃỗng.

d, Trong tin "YÃến BÃắi: MáỪỎt gia ẢỔÃểnh nÃƠng dÃằn nuÃƠi láỪặn ráỪềng ẢỔáỪẶ láỨầy giáỪỔng" (ngày 29/11/2006) phÃỠng viÃến ẢỒáỪẹc TẳồáỪỲng viáỨƯt:

"Theo cháỪỀ BÃểnh, láỪặn ráỪềng tuy láỪỈn cháỨễm nhẳồng giÃắ thành cao, ráỨầt dáỪẦ nuÃƠi và khÃƠng táỪỔn kÃẹm trong ẢỔáỨậu tẳồ."

Trong cÃằu trÃến, ngẳồáỪŨi viáỨƯt cĂẹng láỨắi dÃỰng sai khÃắi niáỪẬm giÃắ thành. CáỨởp táỪề "tuyâẠẩ nhẳồngâẠẩ" thẳồáỪŨng dÃỰng trong cÃằu ghÃẹp tẳồẳắng pháỨặn hoáỨởc ngháỪỀch ẢỔáỪỔi, trong trẳồáỪŨng háỪặp này ẢỔáỪẶ giáỨặi thÃễch thiáỪẬt váỪẮ cÃắi này nhẳồng ẢỔẳồáỪặc láỪặi váỪẮ cÃắi kia; vÃễ dáỪầ: tuy ẢỔáỨốt nhẳồng ngonâẠẩ CÃỗn láỪỈn cháỨễm thÃể giÃắ thành cao là ẢỔẳồẳắng nhiÃến, khÃƠng tháỪẶ dÃỰng quan háỪẬ "tuy.. nhẳồng" mà pháỨặi viáỨƯt "láỪặn ráỪềng láỪỈn cháỨễm nÃến giÃắ thành cao" máỪỈi ẢỔÃỨng. Tuy nhiÃến, ngay sau ẢỔÃỠ tÃắc giáỨặ láỨắi giáỨặi thÃễch "ráỨầt dáỪẦ nuÃƠi và khÃƠng táỪỔn kÃẹm trong ẢỔáỨậu tẳồ"; nhẳồ váỨễy thÃể khÃƠng tháỪẶ nÃỠi "giÃắ thành cao" ẢỔẳồáỪặc. TháỪổc ra theo náỪỎi dung cÃằu trÃến thÃể ẢỔÃỠ là giÃắ bÃắn cháỪẹ khÃƠng pháỨặi giÃắ thành, nÃến cháỪẸ cáỨận viáỨƯt láỨắi là "Theo cháỪỀ BÃểnh, láỪặn ráỪềng tuy láỪỈn cháỨễm nhẳồng giÃắ bÃắn cao, ráỨầt dáỪẦ nuÃƠi và khÃƠng táỪỔn kÃẹm trong ẢỔáỨậu tẳồ", cÃằu vẢẶn tráỪỲ nÃến háỪặp lÃơ và cĂẹng phÃỰ háỪặp váỪỈi cháỪậ ẢỔáỪẮ cáỪậa tin ẢỔáỪẮ cáỨễp ẢỔáỨƯn láỪặi Ãễch cáỪậa viáỪẬc nuÃƠi láỪặn ráỪềng. Nhẳồ váỨễy áỪỲ ẢỔÃằy, tÃắc giáỨặ cĂẹng láỨắi nháỨậm láỨền giáỪốa giÃắ bÃắn và giÃắ thành.

3. TráỪỲ láỨắi váỨần ẢỔáỪẮ con sáỪỔ, trong tin "TuyÃến Quang: TráỪỘng áỪỈt cho thu nháỨễp cao gáỨầp gáỨận 4 láỨận tráỪỘng ngÃƠ" (ngày 20/12/2006), phÃỠng viÃến Thành Trung viáỨƯt: "TráỪỘng áỪỈt váỪầ ẢỔÃƠng cho thu hoáỨắch táỪề 5 ẢỔáỨƯn 6 láỪẹa, tÃễnh bÃểnh quÃằn nhẳồ láỪẹa ẢỔáỨậu thÃể váỪầ ẢỔÃƠng sáỨơ thu ẢỔẳồáỪặc 2,1 táỨần, váỪỈi giÃắ thu mua áỪỚn ẢỔáỪỀnh là 1.200 ẢỔáỪỘng/kg, máỪỞi sào áỪỈt nÃƠng dÃằn thu váỪẮ trÃến 1 triáỪẬu ẢỔáỪỘng."

ẢỒáỪỚi 2,1 táỨần = 2.100 kg; ta hÃặy làm phÃẹp tÃễnh: 1.200ẢỔ x 2.100 = 2.520.000ẢỔ. Trong trẳồáỪŨng háỪặp nhẳồ cÃằu vẢẶn trÃến, táỪề "trÃến" (hoáỨởc "hẳắn") thẳồáỪŨng dÃỰng ẢỔáỪẶ cháỪẸ sáỪỔ láỨỪ sau sáỪỔ 1 triáỪẬu, thẳồáỪŨng là táỪề 1,5 triáỪẬu tráỪỲ xuáỪỔng (vÃể náỨƯu trÃến 1,5 triáỪẬu thÃể ngẳồáỪŨi ta thẳồáỪŨng nÃỠi là "gáỨận 2 triáỪẬu"). ẢỒáỨổng này hẳắn 2,5 triáỪẬu thÃể làm sao cÃỠ tháỪẶ viáỨƯt "nÃƠng dÃằn thu váỪẮ trÃến 1 triáỪẬu ẢỔáỪỘng" ẢỔẳồáỪặc. CÃỗn náỨƯu muáỪỔn nÃỠi trÃến 1 triáỪẬu ẢỔáỪỘng ẢỔÃỠ là lÃặi thÃể pháỨặi viáỨƯt "nhẳồ váỨễy tráỪề cÃƠng lao ẢỔáỪỎng và chi phÃễ, máỪỞi sào áỪỈt nÃƠng dÃằn cÃỗn lÃặi trÃến 1 triáỪẬu ẢỔáỪỘng" thÃể máỪỈi ẢỔÃỨng.

Khi viáỨƯt váỪẮ kinh táỨƯ, con sáỪỔ sáỪễ dáỪầng ẢỔÃỨng cháỪỞ cÃỠ sáỪẹc thuyáỨƯt pháỪầc cao nÃến viáỪẬc ẢỔẳồa sáỪỔ liáỪẬu vào bài là cáỨận thiáỨƯt. Tuy nhiÃến, ẢỔÃặ sáỪễ dáỪầng con sáỪỔ là pháỨặi tuyáỪẬt ẢỔáỪỔi chÃễnh xÃắc thÃể máỪỈi cÃỠ tÃắc dáỪầng, náỨƯu ẢỔẳồa sáỪỔ liáỪẬu sai thÃể khÃƠng nháỪống khÃƠng cÃỠ tÃắc dáỪầng cháỪẹng minh cho pháỨận phÃằn tÃễch hoáỨởc nháỪống luáỨễn ẢỔiáỪẶm ẢỔẳồa ra mà cÃỗn làm báỨắn ẢỔáỪỄc nghi ngáỪŨ tÃễnh chÃễnh xÃắc cáỪậa sáỪỔ liáỪẬu và nghi ngáỪŨ luÃƠn tÃễnh chÃễnh xÃắc cáỪậa cáỨặ bài viáỨƯt.

VáỪẮ táỪề ngáỪố cĂẹng tháỨƯ, khi ẢỔÃặ dÃỰng khÃắi niáỪẬm, thuáỨễt ngáỪố là pháỨặi tuyáỪẬt ẢỔáỪỔi chÃễnh xÃắc, náỨƯu dÃỰng sai khÃƠng nháỪống làm thÃƠng tin báỪỀ hiáỪẶu sai mà cÃỗn làm báỨắn ẢỔáỪỄc nghi ngáỪŨ trÃểnh ẢỔáỪỎ cáỪậa ngẳồáỪŨi viáỨƯt và nghi ngáỪŨ cáỨặ bài viáỨƯt. NáỨƯu là tin phÃắt báỨặn tin, khÃắch hàng sáỨơ nghi ngáỪŨ ẢỔáỪỎ chÃễnh xÃắc cáỪậa thÃƠng tin và khÃƠng dÃỰng tin cáỪậa ta náỪốa.

VÃể váỨễy, phÃỠng viÃến pháỨặi háỨƯt sáỪẹc cáỨẹn tháỨễn ẢỔÃặ ẢỔành, ngẳồáỪŨi biÃến táỨễp cĂẹng cáỨận pháỨặi cáỨẹn tháỨễn, khi biÃến táỨễp khÃƠng pháỨặi cháỪẸ chÃỨ Ãơ cÃằu cháỪố mà cÃỗn cáỨận pháỨặi náỨốm báỨốt náỪỎi dung tin bài thÃể máỪỈi cÃỠ tháỪẶ phÃắt hiáỪẬn ra nháỪống láỪỞi logic, láỪỞi váỪẮ khÃắi niáỪẬm và con sáỪỔ.

Thùy Dương
Theo Nội san Thông tấn, số 1+2/2007