Sổ tay phóng viên
Tôi đi viết phóng sự điều tra
(07/11/2006 15:54:13)
"ViáỨƯt tin bà i nhiáỪẮu ráỪỘi hay N. tháỪễ chuyáỪẶn sang là phÃỠng sáỪổ ẢỔiáỪẮu tra ẢỔi", SáỨƯp nheo nheo máỨốt nhÃển ráỪỘi nÃỠi khÃễch "hay là thÃƠi váỨễyâẠẩ". TáỪề gáỪặi Ãơ và máỪỎt cÃằu "khÃễch tẳồáỪỈng" cáỪậa SáỨƯp PháỨắm NháỨễt Nam lÃỨc ẢỔÃỠ cÃỗn kiÃếm nhiáỪẬm PhÃỠ TáỪỚng biÃến táỨễp bÃắo Tin TáỪẹc, tÃƠi quyáỨƯt ẢỔáỪỀnh "liáỪẮu mÃểnh" áỪỲ máỪỎt lẢẹnh váỪổc ẢỔáỨậy máỪỈi máỨỪ nà y.
I
Chắc hẳn các chú bác, anh chị và các bạn đồng nghiệp sẽ thở dài ngao ngán: Làm nghề báo gần 10 năm mà băn khoăn, ngại ngần khi viết phóng sự điều tra thì thật khó chấp nhận. Nhưng quả thật, không biết những đồng nghiệp khác thì sao, chứ riêng bản thân tôi đã từng làm công tác phóng viên ở phân xã Bình Dương rồi Tây Ninh, nhưng chỉ loanh quanh chủ yếu với tin. Nếu có bài, hầu hết ở thể loại người tốt việc tốt và đa số đó là những bài không nổi trội, lẩy được vấn đề nhưng chưa tạo được quan tâm của dư luận. Vì vậy, điều dễ hiểu là sau phút giây "máu nóng ngùn ngụt" bốc lên đầu, khi "hạ hỏa", tôi đã lo lắng đến như thế nào! Nhưng đã đăng ký đề tài rồi và điều quan trọng hơn: Mới được thuyên chuyển nhận công tác mới ở Tòa soạn Tin Tức phải chứng tỏ khả năng của mình - tôi thầm nhủ bằng mọi giá phải hoàn thành.
Tây Ninh tháng Bảy, những cơn mưa đầu mùa kéo dài không ngớt. Không như những cơ mưa ngắn ngủi "chợt đến chợt đi" ở chốn phồn hoa đô hội Sài Gòn, mưa ở Tây Ninh lướt thướt từ những cánh rừng già ven biên giới nước bạn Campuchia rồi theo gió tạt qua dãy núi Bà Đen, núi Cậu... đem theo một chút không khí âm u, lạnh lẽo. Ngồi bó gối trong một quán cafe với tụi bạn, nghe gió thổi ù ù bên tai mà lòng tôi nóng như có ai vừa hắt một chảo than nóng vào người. Đã ba ngày trôi qua, đề tài đăng ký ở Tòa soạn vì nhiều lý do không thể triển khai như mong muốn được. Lý do lớn nhất có lẽ là ở vào thời điểm hiện nay, vấn đề đó chưa thể gây nóng và tạo sự quan tâm của công luận.
Không lẽ về tay không? Mình thật sự dở đến thế sao? Phải chuyển sang đề tài nào đây?... Vô vàn những câu hỏi làm đầu óc tôi đã mụ mẫm lại càng rối tinh lên. Chẳng biết làm gì hơn, tôi sà vào quán bên đường. Tình cờ bên tai tôi oang oang giọng anh chủ quán buồn tình quán trời mưa bán ế ngồi "buôn dưa lê'. Trong câu chuyện không đầu không cuối, anh ta thán chuyện quê nhà ở huyện Dầu Tiếng (Bình Dương) đường sá bị hư hỏng nặng do tình trạng mỗi ngày có hàng trăm xe tải chở cát từ lòng Hồ Dầu Tiếng cày xới. Góp chuyện, một người khách buông một câu bâng quơ, vẻ ngạc nhiên: "Ủa, nghe nói Chính phủ đã có công văn cấm rồi mà". Như tia chớp lóe sáng giữa trời đêm, tôi choàng tỉnh và xác định ngay: Phải nhanh chóng kiểm tra lại thông tin. Và nếu đúng như thế, đây là đề tài nếu triển khai ngay sẽ rất hay. Chỉ qua mấy cú điện thoại với các đầu mối, tôi đã biết chắc các thông tin trên là thật.
II
Bỏ ra hai ngày lang thang lên mạng, tới các sở ngành chức năng, tôi chủ động nắm lại tài liệu tổng quát của vấn đề bao gồm: văn bản pháp luật, các báo cáo, thanh kiểm tra... Khi đã chắc tài liệu, tôi quyết định giành nhiều thời gian đi thực tế. Phải xâm nhập bằng cách nào đó là công việc không hề đơn giản! Các điểm khai thác cát lậu trên Hồ Dầu Tiếng hầu hết tập trung bến bãi ở huyện Dầu Tiếng. những trùm "sa tặc" cũng ở đây. Tuy nhiên, các "sa tặc" hoạt động được lại do tỉnh Tây Ninh cấp phép. Tiếp cận các điểm này đã khó, việc tiếp cận, tìm kiếm các thông tin về hoạt động khai thác cát trái phép của những "đại gia" này lại càng khó khăn hơn. Lấy lý do tìm thằng em bỏ nhà đi khai thác cát ở Bình Dương, tôi lân la làm quen với một bác tài lái xe tải vận chuyển cát từ Hồ Dầu Tiếng cho các công trình xây dựng. Bác tài trông có vẻ hiền lành, nhà ở xã Phước Minh, huyện Dương Minh Châu (Tây Ninh). Bác vui vẻ gật đầu sau lời mời "hơi bị dư" nhiệt tình của tôi: Chiều nay, anh em mình lai rai vài xị nói chuyện làm quen nghe.
Dự định "dụ dỗ" bác tài nhậu xỉn để khai thác thông tin, không ngờ, đêm đó, tôi bị khai thác ngược lại. Do vui, bốc hoặc mệt quá, chưa kịp khai thác gì ở bác tài, tôi đã nhanh chóng bị "bắt giò" là nhà báo. Sáng nghe bác tài chào nhà báo mà tôi buồn nẫu ruột. "Ham vui mà quên nhiệm vụ", có lẽ tôi sẽ nhớ mãi bài học không vui này. Cũng may, sau khi nói thật và trổ tài "miệng lưỡi nhà báo", bác tài rất vui vẻ còn nhiệt tình tạo điều kiện giúp đỡ "nhà báo hoàn thành nhiệm vụ". Trang bị đồ nghề tận răng, đàng hoàng lấy mác là thằng em của bác tài rảnh rỗi đi theo xe vài ngày chơi, tôi thoải mái lang thang trên các "công trường" khai thác cát lậu tìm hiểu từng công đoạn.
III
Tư liệu đầy ắp, việc thể hiện không khó nhưng để phát huy hiệu quả cao nhất của bài viết thì không kém phần gian truân. Mất nhiều giờ suy nghĩ, tôi quyết định thực hiện theo kiểu phản ánh vấn đề và quyết tâm phải đi đến tận cùng. Phần ý kiến các nhà quản lý sẽ dành ở một bài báo sau theo kiểu phản hồi. Vấn đề được chia thành ba bài, phản ánh ở ba góc độ khác nhau với độ "nóng" tăng dần. Các tít lớn, nhỏ phải giàu hình ảnh, khêu gợi được sự tò mò, kích thích độc giả và gây tâm lý lo lắng, hoang mang cho đối tượng "được" điều tra. Các luận chứng, luận cứ đưa ra phải có sự "bọc lót" chắc chắn, không để xảy ra tình trạng bộp chộp bị "phản đòn"...
Đúng như dự tính, loạt bài về tình trạng sa tặc lộng hành trong lòng Hồ Dầu Tiếng đã tạo được sự quan tâm của dư luận đặc biệt là từ chính các nhà quản lý tỉnh Tây Ninh. Đích thân Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Văn Châu cám ơn báo Tin Tức đã phản ánh giúp tỉnh nắm bắt vấn đề kịp thời và ra tay chấn chỉnh. Hiện tình trạng trên đã chấm dứt và theo thông tin mới nhất: Trùm khai thác cát lậu ở Hồ Dầu Tiếng và công ty "bảo kê" cho các "đại gia" sa tặc đang bị công an kinh tế sờ gáy về nhiều tội trạng.
Tất cả các tin, bài, dù ít hay nhiều, đều có một sự tác động nhất định đối với xã hội. Có thể, hiệu quả của loạt bài phóng sự điều tra đầu tiên tôi viết không lớn. Điều lớn hơn là sau chuyến đi này, tôi đã trưởng thành hơn rất nhiều. Sự trưởng thành đó thể hiện trong tư duy, sự nhanh nhạy, cách khai thác, xâm nhập, thể hiện vấn đề của một phóng viên TTXVN. Và quan trọng hơn, sau loạt bài này tôi càng tự tin, mạnh dạn, dấn bước trên con đường mà mình đã chọn.
CÁC TIN ĐÃ ĐĂNG:
Viết cái gì? (07/11/2006 15:42:16)
Thời hạn bảo hộ quyền tác giả (12/10/2006 09:55:53)
Viết cái gì? (12/10/2006 09:54:46)
Đồng hành theo bước chân tình nguyện (12/10/2006 09:53:11)
Hỏi và Đáp: (03/10/2006 09:31:51)
Họ đã làm việc như thế (18/09/2006 09:22:36)
Dàn ý - Sự cần thiết cho mọi thể loại (18/09/2006 09:11:50)
Hỏi và Đáp : (14/08/2006 10:01:25)
Hỏi và đáp: (14/08/2006 10:00:32)
Hỏi và đáp : (14/08/2006 09:59:38)
