Thứ ba, ngày 28/10/2025

Trao đổi - Thảo luận

Để viết đúng, viết trúng về đề tài quân sự

(09/01/2008 09:22:22)

Bảo vệ Tổ quốc là một trong hai nhiệm vụ chiến lược của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta. Vì thế, tuyên truyền về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc nói chung và công tác quân sự, quốc phòng nói riêng là một nhiệm vụ thường xuyên của các cơ quan báo chí.

            Tuy nhiên, thời gian qua, nội dung tuyên truyền về lĩnh vực này chưa sâu, chưa toàn diện. Tin, bài phần lớn mới dừng ở mức độ phản ánh, chưa có nhiều bài viết, phóng sự sinh động đi sâu vào thực tiễn, mang tính phát hiện, gây hiệu ứng xã hội. Hình thức và phương pháp tuyên truyền về mảng đề tài quân sự, quốc phòng còn bị động, khô cứng. Đặc biệt, tuyên truyền về nhiệm vụ quân sự, quốc phòng phải đạt được hai yêu cầu cơ bản là: thông tin và bí mật. Thế nhưng, không ít nhà báo, cơ quan báo chí lại chỉ chú ý đến nhu cầu thông tin mà bỏ qua trách nhiệm giữ gìn bí mật quân sự, bí mật quốc gia.

            Trong bài viết này, chúng tôi chỉ xin trao đổi một vài kinh nghiệm để viết đúng, viết trúng về mảng đề tài quân sự, quốc phòng. Tính chất của hoạt động quân sự, quốc phòng quy định đặc thù hoạt động tuyên truyền về mảng đề tài này. Nhiều bạn đồng nghiệp được phân công chuyên trách mảng đề tài này của một số cơ quan báo chí tỏ ra kém hào hứng khi tâm sự với chúng tôi. Cũng dễ hiểu bởi đề tài này vốn được coi là một trong những đề tài khô khan và khó thể hiện một cách sinh động, hấp dẫn. Hoạt động quân sự, quốc phòng gian khổ, khó khăn, phức tạp là lẽ đương nhiên. Vẫn biết rằng làm việc gì cũng phải tâm huyết, nhưng sự đam mê, lòng tâm huyết của nhà báo tác nghiệp trong môi trường quân sự, quốc phòng đòi hỏi cao hơn nhiều. Bởi chỉ có như vậy nhà báo mới đủ sức vượt qua những gian nan, vất vả, thiệt thòi và cả những hiểm nguy khi bám theo các sự kiện quân sự, quốc phòng.

            Để nắm vững chủ trương, đường lối, quan điểm quân sự, quốc phòng của Đảng, Nhà nước, không có con đường nào khác là các nhà báo phải học tập, tìm hiểu. Nếu chuyên sâu hơn cần phải hiểu điều lệnh, mệnh lệnh, chỉ thị, kế hoạch công tác quân sự, quốc phòng một cách hệ thống. Đây có thể xem là "phần cứng"  bảo đảm cho tính chuẩn xác của thông tin và bài viết luôn đi đúng định hướng. Nếu hiểu lơ mơ về "phần cứng" này, các bạn sẽ dễ bị nhầm lẫn, thậm chí viết sai, đi ngược đường lối, quan điểm, tư tưởng chỉ đạo.

            Có những kiến thức quân sự, quốc phòng là cơ sở để các nhà báo hiểu kỹ về sự kiện. Chẳng hạn, khi tuyên truyền về công tác tuyển chọn và gọi công dân nhập ngũ hiện nay, các nhà báo thường xuyên gặp cụm từ: "ba gặp, bốn biết". Thế nhưng "ba gặp" là gặp những ai? "bốn biết" là biết những gì? thì không phải nhà báo nào cũng hiểu. Tương tự, khi tuyên truyền về công tác huấn luyện quân sự, các nhà báo thường nghe các đơn vị báo cáo phương châm huấn luyện quân sự, với các cụm từ: "cơ bản, thiết thực, vững chắc". Nếu không hỏi cặn kẽ, tìm hiểu kỹ lưỡng thì hiếm nhà báo (nhất là các cơ quan báo chí không chuyên về mảng đề tài này) hiểu thấu đáo thế nào là huấn luyện "cơ bản" , tính "thiết thực", "vững chắc" trong huấn luyện là gì? Nếu không có những hiểu biết cơ bản đó bài viết sẽ không sâu, thiếu thuyết phục, thậm chí có khi trở nên ngô nghê. Thế nên mới có chuyện vui nhà báo đến tác nghiệp ở một đơn vị cối 82 do không tìm hiểu kỹ nên khi về tòa soạn đã viết: "Đây là loại pháo sản xuất năm 1982"!

            Việc sử dụng các thuật ngữ quân sự, gọi phiên hiệu các cơ quan, đơn vị quân đội của các nhà báo nhiều khi cũng chưa chuẩn. Ví dụ có nhà báo viết: "Bộ chỉ huy quân sự huyện X". Các bạn nhớ cho rằng cấp huyện, thị xã không có "Bộ chỉ huy" mà chỉ có "Ban chỉ huy". Có kiến thức quân sự, quốc phòng cũng sẽ giúp các nhà báo, cơ quan báo chí sử dụng chuẩn xác các thuật ngữ quân sự, tên gọi phiên hiệu các đơn vị và tránh chụp ảnh, ghi hình biểu dương những thao tác sai về kỹ thuật, chiến thuật...

            Viết về quân sự, quốc phòng đòi hỏi phải trung thực, nói đúng những gì mà tập thể, cá nhân đã làm; viết khen thì phải sống động, thuyết phục; viết phê bình lập luận phải chặt chẽ, dẫn chứng cụ thể sao cho người bị phê phải "tâm phục khẩu phục". Muốn vậy thì khi khai thác tư liệu phải rất kỹ càng. Chẳng hạn, muốn viết về một tập thể điển hình, nhiều năm liền huấn luyện giỏi thì người viết không chỉ nên dựa vào báo cáo và cũng không nên chỉ gặp cán bộ chủ chốt mà phải gặp cơ quan chức năng, gặp chiến sĩ để nghe họ nói, xem họ nghĩ gì về thành tích của đơn vị, thậm chí gặp cả các đơn vị bạn, những người "ngoài cuộc" xem họ nhìn nhận, đánh giá thế nào?

            Viết đúng phải luôn đi kèm với viết trúng. Những hiểu biết cần thiết về công tác quân sự, quốc phòng sẽ giúp các nhà báo đáp ứng đúng yêu cầu này. Theo tôi, viết trúng trước hết là trúng về tính thời sự (thời điểm diễn ra sự kiện), trúng chủ đề, vấn đề dư luận chú ý, sau đó là trúng về địa bàn, đơn vị, địa phương... Loại trừ những sự kiện phức tạp phải phản ứng nhanh như cứu hộ, cứu nạn; cháy nổ,... trong điều kiện thời bình, hoạt động quân sự, quốc phòng có tính ổn định. Vì thế, tính thời sự ở đây thường là thời sự theo vấn đề. Chẳng hạn mỗi năm các địa phương, đơn vị tiến hành tuyển chọn và gọi công dân nhập ngũ như vậy là đã đảm bảo trúng về tính thời sự. Mỗi năm, phương hướng, quan điểm, tư tưởng chỉ đạo công tác tuyển chọn và gọi công dân nhập ngũ lại có những nội dung trọng tâm khác. Có năm Chính phủ chỉ đạo tập trung xóa xã trắng về tuyển quân, có năm lại chủ trương gắn tuyển quân với tạo nguồn cán bộ cơ sở... nếu trong tuyên truyền, các nhà báo, cơ quan báo chí bám sát tinh thần ấy là đã trúng về chủ đề...

            Đặc thù của hoạt động quân sự, quốc phòng đặt ra yêu cầu thông tin không được để lộ bí mật, đặc biệt là những  thông tin về nhận định, phân tích tình hình, tổ chức biên chế lực lượng, vũ khí trang bị, lượng dự trữ quốc phòng... Đôi khi do đơn giản mà nhà báo vô hình chung để lộ bí mật. Ví dụ, tuyên truyền về kết quả thực hiện Nghị quyết 32, một nhà báo viết: "bằng nguồn quỹ vốn, đơn vị đã mua 358 mũ bảo hiểm cấp cho toàn bộ sĩ quan...". Rõ ràng từ thông tin trên, người ta biết ngay ở đơn vị này có 358 sĩ quan. Hay một ví dụ khác, khi thông tin tính chất nhiệm vụ, quy mô của một đơn vị kho, có nhà báo viết: "Đây là kho vũ khí lớn nhất của quân đội trên địa bàn Tây Nguyên". Sẽ là rất nguy hại nếu thông tin này rơi vào tay kẻ địch... Để hạn chế thấp nhất tình trạng lộ bí mật quân sự, bí mật quốc gia từ thông tin báo chí, đòi hỏi các nhà báo phải rất thận trọng, nhạy bén, thể hiện trách nhiệm chính trị cao trước các thông tin đưa ra.

            Lao động báo chí không phải là sự "bê" nguyên xi tất cả những gì lượm lặt được "đặt" vào trang báo mà là sự chắt lọc, chế biến qua lăng kính chủ quan của người viết. "Có bột mới gột nên hồ", cũng giống như các mảng đề tài khác, viết về quân sự, quốc phòng nếu tư liệu càng nhiều, càng đắt thì bài viết sẽ càng sinh động, hấp dẫn. Quá trình khai thác tư liệu càng khó khăn, vất vả, càng kỹ lưỡng thì khi cầm bút viết sẽ càng thuận lợi và bài viết sẽ giàu xúc cảm hơn. Nhà báo viết về mảng quân sự, quốc phòng phải luôn coi quá trình đi cơ sở, tiếp cận, tìm hiểu về sự kiện cũng là quá trình học hỏi nâng cao hiểu biết về quân sự, quốc phòng. Có vậy mới viết đúng, tiến tới viết hay về mảng đề tài quan trọng này.

Phùng Kim Lân
Trưởng phòng biên tập Quốc phòng - An ninh, báo Quân đội nhân dân
Theo Nội san Thông tấn, số 12/2007