Hướng đi cho kinh tế báo chí

---

(11/09/2024 15:43:42)

Vấn đề kinh tế báo chí chưa bao giờ nóng bỏng, phức tạp và nan giải như những năm gần đây. Cơ quan báo chí cùng các nhà quản lý chính sách đã đưa ra nhiều định hướng, mô hình và phương thức tháo gỡ. Tuy nhiên, bài toán khó dường như vẫn chưa có lời giải đáp thỏa đáng.

Tổng biên tập báo điện tử VietnamPlus - TTXVN Trần Tiến Duẩn chia sẻ tại hội thảo “Kinh tế báo chí truyền thông Việt Nam trong bối cảnh phát triển kinh tế số”, tháng 6/2024

Khó trong tìm nguồn thu
 
Theo Bộ Thông tin và Truyền thông, hằng năm, chi thường xuyên cho báo chí là dưới 0,5% tổng chi thường xuyên của ngân sách nhà nước. Chi đầu tư báo chí chỉ chiếm khoảng 0,25% tổng chi đầu tư của ngân sách nhà nước. Các nguồn thu chính của báo chí hiện có: quảng cáo, truyền thông, tổ chức sự kiện, vận động quyên góp, cho thuê thiết bị, cho thuê cơ sở vật chất, nhà nước cấp kinh phí, đặt hàng, nội dung được tài trợ, tiếp thị liên kết...
 
Những năm gần đây, nguồn thu của báo chí gặp khó khăn, nguyên nhân do:
 
- Doanh thu quảng cáo ngày càng sụt giảm và chi phí sản xuất, phân phối thông tin ngày càng tăng.
 
- Doanh nghiệp “bà đỡ” đối với báo chí kinh doanh khó khăn: doanh thu, lợi nhuận sụt giảm; các mặt hàng, doanh số bán ra, thị trường bất động sản chững lại.
 
- Sự hỗ trợ của các bộ, ngành, địa phương về kinh phí hoạt động, tạo nguồn đầu ra cho báo chí ngày càng hạn chế.
 
- Các nền tảng mạng xã hội cạnh tranh khốc liệt với báo chí truyền thống, đặc biệt đã lấy đi khoảng 70% doanh thu của báo chí chính thống. Các youtuber, vlogger kiếm tiền nhờ trở thành đối tác quảng cáo của Google dựa trên số lượng người xem.
 
Thích ứng với khó khăn
 
Để thích ứng với khó khăn, nhiều cơ quan báo chí đang thúc đẩy việc tổ chức sự kiện như: hội thảo, diễn đàn, liveshow, hội chợ, lễ trao giải và gala… Các báo: Đầu tư, VnEconomy, VnExpress, Tuổi trẻ, Diễn đàn Doanh nghiệp, Dân Việt có nhiều kinh nghiệm trong tổ chức sự kiện, tạo được nguồn thu, thương hiệu cho báo.
 
Báo Đầu tư hằng năm đều tổ chức Diễn đàn M&A Việt Nam, giải golf, bình chọn Doanh nghiệp niêm yết gắn với sự tài trợ của cá nhân, doanh nghiệp; hay thu gọn ấn phẩm TimeOut…
 
Báo Tuổi trẻ TP. Hồ Chí Minh trước đây có tới 75% nguồn thu từ bán báo và quảng cáo trên báo giấy; bây giờ đảo lại 75% nguồn thu đến từ các nền tảng số. Sự đảo chiều đó buộc báo Tuổi trẻ phải đầu tư thu hút nguồn thu từ nền tảng số, phải thay đổi đầu tư nhiều vào công nghệ, thay đổi tư duy và thói quen làm báo của các nhóm phóng viên, biên tập viên. Ngoài ra, báo Tuổi trẻ còn có cao ốc văn phòng cho thuê.
 
VnExpress có chiến lược phát triển thông tin nhanh, đa dạng, hướng vào đáp ứng nhu cầu công chúng xã hội; phát triển các dịch vụ gia tăng và quảng cáo quốc tế...
 
Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp mỗi năm xây dựng từ 15-25 diễn đàn liên quan đến các dự án luật, chương trình khởi nghiệp quốc gia hay doanh nghiệp và kinh doanh như: logistics, bất động sản, tài chính ngân hàng.
 
Đài Phát thanh và Truyền hình Vĩnh Long (đạt top 3 trong số 67 đài về doanh thu quảng cáo) thực hiện hoạt động liên kết sản xuất chương trình (truyền hình thực tế, gameshow, phim ngắn, phim thiếu nhi…), mỗi năm sản xuất 40-50 chương trình để thu hút tài trợ và quảng cáo.
 
Không chỉ chờ quảng cáo
 
Qua thực tế, các cơ quan báo chí nếu chỉ trông chờ, phụ thuộc vào quảng cáo, dễ đối diện với nguy cơ sụt giảm doanh thu, trong bối cảnh các doanh nghiệp tìm đến quảng cáo trên nền tảng mạng xã hội như: Facebook, Zalo, YouTube ngày càng nhiều hơn.
 
Quảng cáo kỹ thuật số dù vẫn do các gã khổng lồ công nghệ như: Google, Facebook chi phối nhưng báo chí vẫn có thể tăng nguồn thu từ các dạng quảng cáo như: programmatic, native ads nếu kịp thời nắm bắt các xu hướng công nghệ mới. Các cơ quan báo chí cần chú trọng hơn tới các mô hình kinh doanh mới như: quảng cáo kỹ thuật số; thu phí độc giả qua đăng ký dài hạn; thương mại điện tử, tiếp thị liên kết; kinh doanh dữ liệu; dịch vụ công nghệ thông tin; đối tác kinh doanh của các nền tảng số như: YouTube, Facebook, TikTok…
 
Báo chí cần có cơ chế chính sách đặt hàng của cơ quan nhà nước, đặc biệt là một số cơ quan báo chí được chọn lọc, có vai trò, vị trí quan trọng trên mặt trận thông tin, tuyên truyền. Cùng với đó, Nhà nước cần ban hành quy định về cơ chế đặt hàng, giao nhiệm vụ, xây dựng định mức để các cơ quan báo chí thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị. Nhà nước cũng cần có chính sách giảm thuế, miễn thuế cho cơ quan báo chí, nhất là trong bối cảnh kinh tế rất khó khăn như hiện nay.
 
Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng từng nhấn mạnh, cần “tăng thêm cho truyền thông 0,2% ngân sách để báo chí cách mạng nâng cao năng lực cạnh tranh, cả về hạ tầng công nghệ và nhân lực”. Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi, thực tế chưa có khoản chi ngân sách riêng cho hoạt động truyền thông chính sách. Bộ Tài chính sẽ tiếp thu vấn đề này trong quá trình nghiên cứu sửa đổi Luật Ngân sách Nhà nước.
 
Ngoài ra, cơ quan quản lý cần xây dựng cơ sở pháp lý để bảo vệ bản quyền nội dung cho các cơ quan báo chí trong bối cảnh các trang thông tin điện tử, các nền tảng xuyên biên giới đang khai thác tin tức báo chí mà không trả phí bản quyền, thậm chí không dẫn nguồn. Cơ quan nhà nước cần có quy định rất cụ thể đối với các nền tảng số khai thác nội dung báo chí và quyết liệt bảo vệ lợi ích báo chí.
 
Mô hình kinh doanh mới
 
Chuyển đổi số hy vọng đem lại sự đa dạng về nguồn thu, khi nhiều mô hình kinh doanh mới xuất hiện, như: kinh doanh dữ liệu, thương mại điện tử hay trở thành đối tác kinh doanh của các nền tảng số…
 
Tổ chức sự kiện: Theo WAN-IFRA, 32% các tòa soạn trên thế giới cho rằng tổ chức sự kiện là nguồn thu chính trong năm 2024. Mô hình này bao gồm các dạng như: hội thảo, tọa đàm, tổ chức cuộc thi, giải thưởng, phỏng vấn trường quay... Một số cơ quan báo chí tại Việt Nam cũng đẩy mạnh mô hình này như báo: Đầu tư, Tuổi trẻ, Người lao động...
 
Quảng cáo kỹ thuật số: Quảng cáo lập trình (Programmatic Advertising) đang chiếm đến 93% thị phần của quảng cáo kỹ thuật số. Quảng cáo lập trình có đặc điểm dễ nhận diện là ở góc của mẫu quảng cáo sẽ có biểu tượng của nhà cung cấp quảng cáo (chẳng hạn khi di chuột sẽ hiện chữ Google nếu đó là quảng cáo thuộc Google Ad Network). Quảng cáo lập trình sẽ hiển thị tự động dựa theo hành vi của người dùng, cùng các yếu tố như địa điểm, nhân khẩu học, lịch sử tìm kiếm… Chính vì thế, quảng cáo lập trình bị nhiều người coi là “rác”, “gây phiền phức” nên ngày càng có nhiều người cài đặt các ứng dụng chặn quảng cáo (cả trên máy tính lẫn điện thoại di động) để chặn quảng cáo lập trình. Do đó, các cơ quan báo chí thường sẽ có người trực để tiến hành lọc (filter) và loại bỏ những quảng cáo “rác” cũng như tối ưu hóa quảng cáo để phát huy hiệu quả tối đa của các vị trí quảng cáo (inventory) đã được quy hoạch.
 
Quảng cáo ngữ cảnh (Native Advertising) là hình thức được sắp xếp đan xen với các nội dung tương tự các bài viết khiến người dùng khó nhận biết đó là bài quảng cáo. Nhờ sự phát triển của công nghệ trí tuệ nhân tạo, nội dung của quảng cáo ngữ cảnh có thể xuất hiện bên cạnh những bài viết có nội dung tương đồng (chẳng hạn là về cùng một lĩnh vực, một mặt hàng cụ thể).
 
Đăng ký thu phí: Các tòa soạn lập bức tường thu phí và tiến hành thu phí độc giả dựa vào quản lý thuê bao đăng ký dài hạn theo dạng subscription. Việc thu phí độc giả gồm 3 dạng: thu phí tất cả các bài viết trên trang (Hard-paywall);  chỉ thu phí một phần nội dung (Soft paywall hoặc Freemium); cho đọc một số lượng bài nhất định rồi phải trả phí (Metered paywall).
 

Gian trưng bày của Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN) tại Hội Báo toàn quốc 2024 thu hút đông đảo khách tới tham quan, tháng 3/2024

Đến nay, cả nước mới có 5 cơ quan báo chí triển khai thu phí gồm: VietnamPlus (2018), VietnamNet, Ngày Nay (2021), Người Lao động và Tuổi trẻ (2022). Tuy nhiên, mô hình thu phí nội dung ở Việt Nam mới chỉ ở bước khởi đầu, thử nghiệm ở một số chuyên mục, chưa tạo ra doanh thu đáng kể cho cơ quan báo chí. Rõ ràng, thu phí bạn đọc ở Việt Nam sẽ còn là chặng đường dài mà báo chí Việt Nam không dễ dàng vượt qua nếu không có những sự hỗ trợ, khuyến khích đúng hướng của các cơ quan quản lý.
 
Thương mại điện tử, tiếp thị liên kết: Các tòa soạn có thể mở các gian hàng trực tuyến trên trang của mình, thu hút các nhà bán lẻ cũng như các nhãn hàng. Hoặc các tòa soạn có thể liên kết với các sàn thương mại điện tử qua hình thức tiếp thị liên kết. Cụ thể, các tòa soạn sẽ đăng các quảng cáo bán hàng theo chiến dịch mua sắm hay khuyến mãi từ các sàn thương mại điện tử, từ đó được hưởng hoa hồng từ hoạt động bán hàng đó.
 
Kinh doanh công nghệ thông tin, dữ liệu: Một số tòa soạn chuyển hướng trở thành các công ty công nghệ truyền thông (media tech) cung cấp giải pháp hoặc phần mềm quản trị nội dung (CMS) cho các tòa soạn khác, hoặc cung cấp các công cụ sản xuất tin bài chất lượng cao (mega story). Với mô hình kinh doanh dữ liệu, các tòa soạn có thể phát triển dịch vụ tư vấn, lập chiến lược tiếp thị hay phục vụ cho các cơ quan, doanh nghiệp.
 
Tổ hợp truyền thông (Agency) sản xuất sản phẩm, vận hành chiến dịch truyền thông theo đơn đặt hàng. Mô hình Agency truyền thông giúp các doanh nghiệp làm việc với các cơ quan báo chí chuyên nghiệp, thay vì phải tự sản xuất nội dung tổ chức các chiến dịch truyền thông, hoặc kết hợp với các cơ quan quảng cáo nhỏ lẻ.
 
Quảng cáo cá nhân hóa với các gói, định dạng khác nhau: Các tòa soạn báo cung cấp hàng loạt các gói nội dung theo yêu cầu của tổ chức, doanh nghiệp, công chúng nếu họ gửi yêu cầu về tòa soạn. Lựa chọn sản phẩm rất đa dạng, từ chương trình truyền hình, phim tài liệu, các gói tin tức, phóng sự, điều tra, sản phẩm đa phương tiện, gói video và podcast đến tranh ảnh, tranh biếm họa, trò chơi ô chữ và giải đố.../.

---

CÁC TIN ĐÃ ĐĂNG:

Đổi mới thông tin nguồn trong nước trong bối cảnh chuyển đổi số (07/06/2024 18:09:58)

Đối thoại để tăng cường gắn kết (04/06/2024 09:47:34)

Khai thác thông tin quốc tế phục vụ nhu cầu trong nước (06/02/2024 11:42:55)

Hội tụ công nghệ, mang đến những giá trị đột phá cho công chúng (19/01/2024 09:00:03)

Dùng công nghệ để đối phó với công nghệ (04/12/2023 12:39:13)

Chuyển biến trong thực hiện thông tin liên vùng (23/09/2023 21:49:39)

Tương lai của truyền thông thế giới (29/12/2022 11:13:18)

Mười năm thực hiện Nghị quyết 01 của Đảng ủy TTXVN về cơ quan thường trú: Tăng thu nhập cho phóng viên thường trú (02/12/2022 14:09:51)

Mười năm thực hiện Nghị quyết 01 của Đảng ủy TTXVN về cơ quan thường trú: Sửa chữa, xây mới nhiều trụ sở (02/12/2022 14:08:53)

Mười năm thực hiện Nghị quyết 01 của Đảng ủy TTXVN về cơ quan thường trú: Đầu tư trang thiết bị hiện đại (02/12/2022 14:08:06)