Thứ sáu, ngày 10/05/2024

Sổ tay phóng viên

Sự sáng tạo

(01/10/2012 14:05:50)

Bạn đã khi nào cầm hai tờ báo khác nhau, ra cùng một ngày, trong cùng một quốc gia, và bạn khó có thể nhận thấy sự khác biệt của hai tờ báo trong việc thông tin vêÌ€ cùng một chủ đêÌ€? Hẳn câu trả lời là có. Nhà báo trong hai tòa soạn đã làm việc theo cùng một lối mòn, kết quả là họ đưa ra những kết luận giống nhau.

SạNG Tõã O lỏ nhớn thấy những điều ai cũng thấy nhưng chưa ai nhận ra.

SỰ SạNG Tõã O  cụ ý nghĩa quyết định cho sự thỏnh cừng của những người muốn trở thỏnh những nhỏ quản lý bõo chợ cụ hiệu quả trong tương lai. ẳể thỷc đẩy tinh thần sõng tạo trong túa soạn, chỷng ta cần học cõch kièch thièch những caèi đóè€u đọ trở nởn thủ cựu.

ẳiều nỏy khừng cụ gớ lỏ bất thường. Cơ chởè sinh học lỏm cho chỷng ta thường hoạt động theo thụi quen. Trong cuộc sống riởng của mừèƒi người thớ điởè€u đụ khừng góy ảnh hưởng gớ; nhưng nụ lại nảy sinh nhiều vấn đề cho nhỏ bõo, vớ ngoỏi những chuyện chung chung, bớnh thường, dễ đoõn định, họ cún cụ sứ mệnh tớm túi những cõi mới, những chuyện chưa ai nhớn ra. Một nhỏ bõo Thụy ẳiển nổi tiếng đọ định nghĩa: Sõng tạo lỏ nhớn thấy, chỉ ra những điều ai cũng thấy nhưng chưa ai nhận ra. ẳụ lỏ loại bỏi bõo, chương trớnh khiến bạn thốt lởn: Aha! ẳỷng thật!

Sự sõng tạo cụ ý nghĩa quyết định cho sự thỏnh cừng của những người muốn trở thỏnh những nhỏ quản lý bõo chợ cụ hiệu quả. ẳể thỷc đẩy tinh thần sõng tạo trong túa soạn, chỷng ta cần học cõch kợch thợch những cõi đóè€u đọ trở nởn thủ cựu.

Mỗi khi chỷng ta nghĩ tới những vấn đề mỏ ta đọ biết rử, bộ nọo của chỷng ta bớnh tĩnh vỏ tợch cực. Nhưng khi suy nghĩ của chỷng ta chạm tới những vỳng mỏ bộ nọo chưa hiểu rử, chỷng ta cụ cảm giõc lo lắng. Vợ duèê: Nếu trong bữa ăn tối, đươèêc kể một cóu chuyện rỳng rợn vỏ đột ngột dừng lại giữa chừng thớ những người nghe sẽ trở về nhỏ với cảm giõc khừng thỏa mọn. Người nghe muốn biết cóu chuyện cụ kết cục ra sao, họ khừng muốn cóu chuyện bị bỏ dở giữa chừng với một đầu mối mong manh vỏ cụ cảm giõc khừng thoải mõi.

ẳụ chợnh lỏ cảm giõc mỏ nhụm PV sẽ cảm nhận được khi bạn yởu cầu họ sõng tạo: ó€ƯHừm nay chỷng ta sẽ tớm cõch đưa tin mới về chủ đề X vỏ Y, vỏ từi muốn cõc anh chị đề xuất những cõch đưa tin mớió€, trong khi hoèê cún chưa quen với những yởu cầu mở như thế. Bạn sẽ thấy sự lỷng tỷng trong bộ nọo thể hiện rử trởn khuừn mặt họ: Nhợu mỏy, nhăn trõn... Họ đang trải qua quõ trớnh động nọo rất khổ sở, đụ chợnh lỏ khơi nguồn cho sự sõng tạo.

Nếu bạn muốn cụ một túa soạn với tợnh sõng tạo cao, bạn cần luyởèên cho nhụm của bạn biết cõch chịu đựng cảm giõc khụ chịu khi trải qua những bất ổn. Bạn nởn kết thỷc buổi giao nhiệm vụ bằng cõch nụi với cõc thỏnh viởn trong nhụm: ó€ƯChỷng ta họy đưa ra cỏng nhiều ý tưởng cỏng tốt, kể cả những đề xuất phi thực tiễn vỏ ngớ ngẩn vẫn nởn nụi ra. Sau đụ chỷng ta sẽ chọn lấy cõch tốt nhấtó€. ẳưa ra thật nhiều ý tưởng chưa qua phón loại lỏ bước đầu tiởn để trở nởn sõng tạo bằng cõch cho phờp bộ nọo của con người vượt ra ngoỏi những khuừn khổ rỏng buộc. Kỹ thuật để thực hiện việc nỏy lỏ bạn phải thả lỏng cho bộ nọo thoõt khỏi những quy tắc đọ được hớnh thỏnh từ trước.

Cụ rất nhiều kỹ thuật để õp dụng cho quõ trớnh đề xuất ý tưởng, sau đóy lỏ một số vợ dụ:

Khởi động: Giỷp bộ nọo lỏm quen với việc đưa ra những cóu trả lời vượt ra ngoỏi khuừn khổ thừng thường. ẳưa cho những người tham gia lỏm việc nhụm một chiếc bỷt chớ vỏ yởu cầu họ liệt kở tất cả những việc mỏ họ cụ thể lỏm với chiếc bỷt đụ, cỏng nhiều cỏng tốt, khừng giới hạn: ó€ƯViết, khoan lỗ, dỳng để rẽ ngừi tục, dỳng lỏm thước kẻ...ó€

Lỏm việc theo chủ đề: Giỷp bộ nọo lấy cảm hứng lỏm việc từ gợi ý của những người khõc. ẳặt trước mặt cả nhụm một tấm bảng trắng vỏ đưa cho mỗi người một cóy bỷt viết bảng. Viết một ý tưởng về bỏi bõo lởn giữa tấm bảng vỏ yởu cầu nhụm viết ra những ý tưởng phõt sinh từ những cụm từ mỏ những thỏnh viởn khõc trong nhụm đọ viết trởn bảng.

1 + 2 = 4: Giỷp bộ nọo tiến thởm một bước. Chia những người tham gia thỏnh hai nhụm. Yởu cầu mỗi nhụm đề xuất một ý tưởng về chủ đề nhất định: Một vấn đề, một bỏi bõo hay một chương trớnh, hay cõc ý tưởng cho một trang web mới. Cho họ 15 phỷt vỏ yởu cầu phải lỏm việc thật nhanh. ẳọc to cõc ý tưởng lởn cho cả hai nhụm cỳng nghe vỏ yởu cầu họ viết ra những ý tưởng nảy sinh khi nghe những ý tưởng của nhụm khõc.

Những hoạt động khởi động vỏ đề xuất ý tưởng nỏy lỏ bước đầu tiởn trong quõ trớnh sõng tạo, chỷng từi gọi đụ lỏ Hớnh phễu. Bạn bắt đầu với việc thu thập vừ số những ý tưởng: Hay, dở, thỷ vị, ngớ ngẩn, thừng minh, điởn cuồng, phức tạp, đơn giảnó€¦ Nhụm của bạn đề xuất ra cỏng nhiều ý tưởng cỏng tốt. Bước tiếp theo lỏ chọn một hoặc hai ý tưởng để phõt triển thỏnh bỏi bõo. ẳể lỏm được điều nỏy bạn cần đề ra một số tiởu chợ. Chỷng ta sẽ lỏm tin toỏn cảnh hay chỉ chỷ trọng đi sóu vỏo một khợa cạnh của vấn đề? Ai sẽ tiếp nhận sản phẩm bõo chợ nỏy, một cừng chức cụ giõo dục hay lỏ một nừng dón khừng được học hỏnh nhiều? Chỷng ta viết bỏi bõo nỏy để lỏm gớ? ẳể cung cấp những hiểu biết chung về vấn đề? ẳể phục vụ mục đợch giải trợ? ẳể tranh luận?

Khi mục tiởu đọ được quyết định ta cóè€n rỏ soõt lại cõc ý tưởng một lần nữa - cả ý tưởng tốt lẫn ý tưởng phi thực tế. Những ý tưởng nỏo giỷp chỷng ta đạt được mục tiởu, cụ khợa cạnh nỏo hoỏn toỏn mới mẻ mỏ chỷng ta chưa tợnh đến hay khừng? Cụ gục độ nỏo chưa lường trước hay khừng?

Dưới đóy lỏ một số kỹ thuật để thực hiện điều đụ:

Bạn đọc - một cõch để quởn đi bản thón

Một thưèêc tởè lỏ PV thường ợt nghĩ tới độc giả, khõn thợnh giả mỏ laèêi điều chỉnh bỏi bõo hoặc chương trớnh sao cho phỳ hợp với đồng nghiệp, với nhón vật phỏng vấn, với cấp trởn... Vớ vậy, để tớm đỷng gục độ viết tin, bỏi phải định hớnh ra một bạn đọc cụ thể vỏ nghĩ về chủ đề của bỏi bõo theo quan điểm của bạn đọc đụ: Nếu bạn lỏ một người mẹ độc thón 39 tuổi cụ ba đứa con, đang lỏm việc trong một nhỏ mõy sản xuất giầy dờp thớ bạn sẽ thợch gục độ nỏo trong bỏi bõo. Nếu bạn lỏ một sinh viởn 18 tuổi, một nam/nữ bõc sĩ 53 tuổi hay một bỏ gụa 69 tuổi...

 

Tợt bỏi - một cõch để nhận ra bạn đọ hiểu bỏi bõo hay chưa

Cho dỳ bạn chưa bắt đầu nghiởn cứu vỏ phỏng vấn, họy thử viết trước tợt của bỏi bõo. Việc nỏy giỷp bạn phón biệt rử điều bạn muốn chứng minh trong bỏi.

 

Chỷng ta đang tiến về đóu?

Quyết định một chủ đề vỏ cố gắng tập trung thu hẹp chủ đề. Họy liởn tưởng tới hớnh ảnh một đoỏn tỏu chỉ tiến về một hướng mặc dỳ cụ rất nhiều ngả rẽ trởn đường đi. Cố gắng quyết tóm theo đuổi những gớ bạn đọ quyết định viết. Mỗi chủ đề cụ hỏng trăm hướng đi, vóèn đởè€ lỏ trong thời điểm nỏy bạn cần đi theo hướng nỏo.

Bạn đọ trải qua giai đoạn đề xuất ý tưởng vỏ đọ chọn được một ý tưởng để phõt triển thỏnh bỏi bõo, giờ lỏ lỷc bạn tiến hỏnh giai đoạn thứ ba trong quõ trớnh sõng tạo Hớnh phễu nỏy - giai đoạn lọc.

Hầu hết cõc nhỏ bõo đọ biết những bước cơ bản để sản xuất tin bỏi. Chỷng ta biết cõch lấy tin, biết cõch khởi đầu vỏ kết thỷc. Nếu bạn đọc nhiều bỏi bõo hoặc nghe một số chương trớnh phõt thanh, bạn sẽ sớm nhận ra hầu hết PV lỏm tin bỏi theo cõch giống nhau. Sẽ khừng cụ vấn đề gớ nếu bạn khừng cụ tham vọng thu hỷt thởm những độc giả, khõn thợnh giả mới. Nhưng nếu bạn muốn cừng chỷng phản hồi, hứng thỷ với tin bỏi của bạn, kể cho người khõc biết về sản phẩm bõo chợ của bạn thớ bạn phải chọn lọc phương phõp vỏ tớm ra những cõch lỏm tin mới.

Vớ vậy, trước khi bắt đầu cừng việc họy dỏnh thời gian để suy ngẫm khừng những về những việc bạn dự định thực hiện mỏ cả về cõch thức bạn sẽ thực hiện chỷng.

Bạn sẽ phỏng vấn, bạn sẽ đưa tin trực tiếp hay kể một cóu chuyện? Bạn sẽ dỳng cõc số liệu thống kở, hớnh ảnh, óm nhạc, danh sõch, vợ dụ bạn cụ thể dỳng tới bản kế hoạch. Cụ thể lỏ PV viết, PV ảnh vỏ BTV cỳng tất cả những người tham gia sản xuất bỏi bõo ngồi lại với nhau để lập kế hoạch trước khi thực hiện. Nụi tụm lại, bạn biởn tập trang, dỏn trang trước sau đụ mới bắt tay vỏo lỏm tin bỏi.

 

Hoặc bạn cụ thể đặt ra 4 cóu hỏi:

1. Anh/chị đọ cụ đủ tất cả dữ liệu cần thiết cho bỏi nỏy hay chưa?

2. Cún cóu hỏi nỏo chưa được giải đõp hay khừng?

3. Cún nhón vật nỏo quan trọng/thỷ vị mỏ bạn chưa tợnh tới hay khừng?

4. Bạn cụ những dự đoõn như thế nỏo về nguyởn nhón vỏ kết quả của tớnh trạng hoặc xung đột nỏy?

 

Hoặc dỳng ó€ƯKỹ thuật chiếc bõnhó€:

Thay vỏo việc viết ra tất cả những gớ liởn quan tới vấn đề của bỏi bõo, bạn họy chọn ra một lõt cắt rất nhỏ rồi đi sóu phón tợch nụ. Bạn cụ thể lỏm việc nỏy như thế nỏo? Bạn cụ cần phải gặp những người liởn quan đến cóu chuyện nhiều lần hay khừng, cụ thể ở lại đụ một hai ngỏy khừng? Bạn cụ cần nụi chuyện với nhón viởn mọi cấp bậc trong tổ chức nỏy hay khừng? Trường hợp nỏo cụ thể được sử dụng để minh họa chợnh xõc lõt cắt nhỏ nỏy của vấn đề?

Tất cả những kỹ thuật nỏy, cỳng với hỏng trăm kỹ thuật tương tự, đều cụ chung một mục tiởu lỏ giỷp bạn vỏ nhón viởn của bạn luừn hướng tới sự hiểu biết vỏ khừng ngừng phõt hiện ra những cõch lỏm tin mới.

 

(Theo cuốn ó€ƯPhương thức quản lýó€)

Theo Nội san Thông tấn, số 9/2012