Trao đổi - Thảo luận
Tiết lộ vài chiêu cho phóng sự hay
(03/05/2013 10:27:05)
Trong báo chí, thể loại phóng sự được coi là một trong những thể loại quan trọng bậc nhất, là "chiếc vương miện" của báo chí, bởi sự hấp dẫn, tính sáng tạo cao, mang lại hứng thú tác nghiệp cho nhiều nhà báo và khiến bạn đọc thích thú khi đọc bài viết.
Sức hấp dẫn của một phóng sự hay là ở chỗ nó không dừng lại ở việc cung cấp thông tin mà còn cung cấp tri thức giúp dẫn đến sự thấu hiểu. Vì lẽ đó, phóng sự rất quan trọng và cần thiết để bổ sung cho tin tức. Nhưng viết phóng sự sao cho hay là chuyện không đơn giản. Xin mách vài "chiêu" cho các phóng viên:
Thông qua phỏng vấn nhân vật, phóng viên có thể có câu trích dẫn hoàn hảo, làm nổi bật bài phóng sự
Đừng kể, hãy cho thấy hình ảnh!
Kể, tức là nói "Khu rừng rất tối tăm và đáng sợ". Cho thấy, tức là đưa người đọc tới một cánh rừng khiến họ cảm thấy sợ hãi vì bóng tối và sự ma quái.
Kể, tức là nói: "họ rất nghèo". Cho thấy tức là để nhân vật làm việc cật lực ngoài cánh đồng và dẫn họ vào một túp lều để ăn một bát cơm và ngủ trên nền đất lạnh.
Viết phóng sự là dựng nên những hình ảnh, cho công chúng đọc bài mà như nhìn thấy cảnh ngay trước mắt. Chúng ta muốn bạn đọc như đang chứng kiến sự việc và có được cảm giác giống như của phóng viên (PV) khi có mặt tại nơi diễn ra sự việc. Để làm được điều đó, PV buộc phải có mặt tại hiện trường, sử dụng mọi giác quan để lắng nghe, quan sát, tiếp nhận và phản ánh.
Nên coi câu chuyện trong bài phóng sự như là một bộ phim được quay từ nhiều lăng kính và góc độ khác nhau. Thay đổi các lăng kính và góc độ là cách mà những cây bút lão luyện thường áp dụng. Nhưng rất cần ý thức được sự tồn tại của các lăng kính trong bài viết. Đôi khi đọc một bài viết, bạn cảm thấy vô cùng nhàm chán nhưng không chỉ ra được nhàm chán ở chỗ nào. Câu trả lời là: Hãy nhìn qua lăng kính! Phải chăng bạn chỉ dùng một cỡ kính cho cả bài viết này?
Một ví dụ: Đoạn sapô của bài phóng sự viết về thói quen ẩm thực của người Việt Nam có thể được bắt đầu như sau:
"Nước sốt cà chua đang nhỏ từng giọt từ chiếc bánh mì kẹp để trên đĩa. Thắng rắc thêm muối vào giỏ khoai tây chiên kiểu Pháp. Dòng người xếp hàng ở cửa hàng Lotteria kéo dài từ cửa vào cho tới quầy. Trong hàng dài tận l0 mét này có nhiều thanh thiếu niên Việt Nam và vài khách du lịch.
- Tôi thực sự không nên ăn thứ này, Thắng nói và quệt miếng khoai tây chiên vào nước sốt cà chua. Nó khiến tôi béo phì. Và ăn thứ này rất đắt đỏ. Nhưng tôi lại rất thích ăn món này".
Nhiều lăng kính được dùng trong đoạn này:
"Nước sốt cà chua đang nhỏ ra từng giọt từ chiếc bánh mì kẹp để trên đĩa". Cận cảnh. "Thắng rắc thêm muối vào giỏ khoai tây chiên kiểu Pháp". Camera lùi xa ra một chút, chúng ta nhìn thấy nhân vật Thắng. "Dòng người xếp hàng ở cửa hàng Lotteria kéo dài từ cửa vào cho tới quầy". Camera lùi ra xa hơn, tạo góc nhìn rộng.
"Trong hàng dài tận 10 mét này có nhiều thanh thiếu niên Việt Nam và vài khách du lịch". Tiến lại gần.
- "Tôi thực sự không nên ăn thứ này, Thắng nói", lại gần hơn, Thắng trở lại trong khuôn hình. "và quệt miếng khoai tây chiên vào nước sốt cà chua". Cận cảnh - tập trung vào bàn tay của Thắng. "Nó khiến tôi béo phì. Và ăn thứ này rất đắt đỏ. Nhưng tôi lại rất thích ăn món này". Lùi ra xa và chúng ta lại nhìn thấy khuôn mặt Thắng.
Có phóng sự hay, tờ báo tạo được sức hút đối với bạn đọc
Các câu nói
Một trong những công cụ để thể hiện cá tính nhân vật trong phóng sự là sử dụng những câu nói của họ. Những người khác nhau sẽ có những phát ngôn khác nhau, phụ thuộc vào việc họ là ai. Đôi khi PV quên dùng những câu trích dẫn, hoặc chọn câu trích dẫn sai, chọn quá nhiều hoặc quá ít câu trích dẫn.
Khi nhân vật nói nhiều những thông tin không mang lại thêm điều gì cho bài viết thì việc sử dụng các câu nói không tận dụng được hết tiềm năng của nó.
Cố gắng chọn những câu trích dẫn giúp bạn đọc hình dung ra chân dung nhân vật, tránh những câu nói sáo rỗng chỉ để lấp đầy trang báo.
Ví dụ: ‘Tôi sống ở đây một năm rồi, trước kia chúng tôi sống ở Đà Nẵng. Chồng tôi cũng là người Đà Nẵng.
Cô Hoa cho rằng cuộc sống ở Hội An thư giãn hơn nhiều so với ở Hà Nội bởi cô không thích tình trạng giao thông lộn xộn ở đó.
Nếu bạn nghĩ là cần có một câu trích dẫn ở đây thì hãy thử quay ngược các ý lại. Ví dụ:
"Cô Hoa và chồng đều là người Hà Nội nhưng chuyển tới sống ở Hội An từ năm ngoái. Cô nói: Tôi không thích giao thông ở Hà Nội! Xe cộ chạy qua làm tôi mất ngủ cả đêm. Còn khi lái xe trong thành phố vào ban ngày thì cứ tưởng như có thể chết mất vì tai nạn. Lúc nào cũng thấy sợ. Hội An thì hoàn toàn khác! Yên tĩnh và thư thái".
Các câu trích dẫn có thể là công cụ hoàn hảo để hình dung ra môi trường, hoàn cảnh của câu chuyện. Cánh công nhân nói chuyện gì với nhau khi họ làm việc trong nhà máy. Các bà các cô bình luận gì khi đi chợ. Những anh tài xế taxi đang giận dữ quát tháo câu gì với ông đạp xích lô...
Nhịp điệu và thời gian
Có nhiều phương pháp để tạo ra và thay đổi nhịp điệu trong bài viết. Các câu dài thường làm cho tốc độ đọc chậm lại, còn các câu ngắn đẩy tốc độ đọc nhanh hơn. Thay đổi độ dài của câu là cách để thể hiện những gì bạn muốn độc giả hình dung ra.
Ví dụ: "Gió lạnh và lớp sương mù buổi sáng sớm từ phía núi thổi vào mang theo hương nhài thanh khiết phảng phất trong cả ngôi làng. Một chiếc võng xanh không có người nằm vẫn còn đong đưa trước những cơn gió lùa vào từ những ô cửa sổ mở toang. Bỗng có giọng phụ nữ hét lên thất thanh. Lửa bốc lên từ mái nhà. Khói đen cuồn cuộn.
- Con tôi! Con tôi! Người chạy. Chó sủa.
Hình ảnh ẩn dụ
Để trở nên thân thiện với bạn đọc, cần đảm bảo rằng bạn đọc tìm thấy hình ảnh của họ trong bài viết của bạn. Trong phóng sự, chúng ta cần sử dụng hình ảnh một cách thông minh. Nếu bạn dùng phép so sánh hay hình ảnh ẩn dụ thì bạn đọc rất dễ liên tưởng, giúp người viết vẽ ra một bức tranh toàn cảnh và tìm kiếm thêm nhiều tầng ý nghĩa cho các sự vật hiện tượng. Hình ảnh ẩn dụ làm cho bạn đọc tham gia vào bài viết bằng cách khơi dậy những hình ảnh trong trí nhớ của họ.
- Cái cây như một chiếc ô. Những cành lá phẳng phiu đan kín vào nhau che chở cho tôi không bị ướt mưa.
- Bé gái đáng yêu như một chú cún con. Nó theo chúng tôi đi khắp mọi nơi, nó rất thích ăn bánh quy, và thường ngước cặp mắt buồn thiu lên nhìn chúng tôi mỗi khi chúng tôi không cho nó đi chơi chung.
Phép ẩn dụ là một con tàu đi thẳng vào tâm trí độc giả. Đầu tiên, tàu còn chạy chậm, nhưng nếu bạn tiếp cho nó đúng loại nhiên liệu cần thiết thì con tàu sẽ tiến lên. Khi hành khách đã yên vị trên toa, con tàu sẽ tăng tốc, nó sẽ kéo, đẩy hành khách đi qua những vùng phong cảnh đẹp đẽ đầy ấn tượng. Khi tàu đang chạy băng băng, hành khách có thể mở cửa sổ để thò đầu ra ngoài, những luồng không khí sáng tạo sẽ thổi đầy căng hai lá phổi và gió sẽ lật tung những góc sâu trong ký ức của hành khách. Tàu càng đi nhanh hơn và tiến dần về đoạn kết thúc của bài viết. Khi đã tới bến cuối của cuộc hành trình, tàu sẽ dừng hẳn để hành khách bước ra ngoài.
Đến đây, có thể nói là phép so sánh ẩn dụ đã hoàn tất sứ mệnh của nó.
(Theo cuốn "Cẩm nang Phóng viên")
CÁC TIN ĐÃ ĐĂNG:
"BáỨễt mÃễ" chuyáỪẬn triáỪẶn lÃặm áỨặnh (03/05/2013 10:18:45)
Biết mình, biết ta (03/05/2013 10:13:05)
Học làm phóng viên chuyên nghiệp (03/05/2013 09:54:51)
Phân xã- Môi trường rèn nghề cho phóng viên trẻ (03/05/2013 09:40:38)
Những khoảnh khắc đậm tình người (02/05/2013 16:12:32)
Trước thềm Lễ trao Giải báo chí TTXVN 2102: Những chuyến đi khó quên (Ký ức La Pán Tẩn) (02/05/2013 16:00:37)
Những tử địa với nhà báo (05/04/2013 14:10:25)
Giải Ảnh báo chí thế giới năm 2012: Thấm đẫm tính nhân văn (05/04/2013 12:45:26)
Sáu yếu tố căn bản trong bố cục ảnh (07/02/2013 12:55:02)
2012- số nhà báo "tử nghiệp" nhiêu nhất trong lịch sử (07/02/2013 12:43:27)
