Thứ bảy, ngày 25/10/2025

Sổ tay phóng viên

Ảnh Bác Hồ - Kỷ vật quý thời phóng viên chiến trường của tôi

(29/08/2008 09:10:44)

Tấm ảnh Bác Hồ ngồi trong xe ôtô đang chăm chú đọc sách (ảnh khổ 6x9 cm, giấy bóng đã ngả vàng) nằm trong tập ảnh gia đình mà cha tôi cất giữ. Cụ mất năm 1961 tại nhà ở 180 Triệu Việt Vương, Hà Nội

            Tôi lúc đó 12 tuổi, một lần tham gia sắp xếp kho ảnh chụp của dòng họ, tình cờ tôi thấy tấm ảnh Bác Hồ kể trên. Tôi lấy ra giữ riêng, ép trong cuốn sổ và mang theo bên mình suốât những tháng năm đầy biến động: Thời học sinh học trường PT Công nghiệp Hà nội sơ tán ở Đông Anh, Thường Tín; thời là sinh viên Vật lý Đại học Tổng hợp sơ tán ở Đại Từ (Thái Nguyên). Tốt nghiệp đại học, tôi theo khóa phóng viên GP 10 (tháng 5/1972) do VNTTX mở chi viện cho chiến trường miền Nam. Từ đó, tấm ảnh theo tôi vượt Trường Sơn vào Nam. Mỗi khi mở cuốn sổ nhật ký nhỏ để ghi lại những biến cố trên những chặng đường mòn khét mùi bom đạn và khói lửa rừng, tôi thường ngắm hình Người trong ảnh, tâm trí tĩnh lặng, suy ngẫm.

            Sau 34 năm, tấm ảnh tưởng đã mất từ sau ngày rời căn cứ đi chiến trường, chợt một người đồng đội xưa tìm đến đưa lại cho tôi cuốn sổ tay cùng các giấy tờ, ảnh cá nhân. Tấm ảnh Bác Hồ vẫn nằm giữa cuốn sổ tay báo Nhân Dân 1973 (cỡ 8x10,5 cm) cùng những dòng chữ nhỏ của tôi ghi chép hành trình từ Bắc vào Nam. Tức thì, những hình ảnh, thời đoạn như sống lại, dồn dập trở về...

            Vào đến căn cứ R, cơ quan TTXGP ở Tây Ninh tháng 5/1973, tôi cất tấm hình cùng sổ nhật ký nhỏ trong hòm đạn bằng sắt. Ổn định nơi ở mới, tôi được giao nhiệm vụ biên tập ảnh phát téléphoto ra Tổng xã ở Hà Nội. Đến tháng 2/1974, sau khi đón Tết Giáp Dần tại căn cứ, tôi lên đường cùng nhóm phóng viên ảnh tăng cường về chiến trường Tây Nam bộ, phản ánh những diễn tiến mới của cách mạng miền Nam. Trưởng nhóm là anh Minh Trường, các phóng viên ảnh gồm: Văn Khánh, Tiến Lợi, Mạc Phương Hùng, Hoàng Hựu và tôi; các phóng viên tin có Phùng Đăng Bách, Minh Hưng, Minh Phú... Trước ngày lên đường tôi xếp cẩn thận trong hòm đạn những kỷ vật và gửi lại căn cứ, với lời dặn nếu hy sinh xin gửi cho gia đình, nếu còn có ngày về thì nhận  lại.

            Đoàn phóng viên nhập vào đường giao liên miền Nam, cùng hành quân với một trung đoàn quân chủ lực. Trên đường dài hành quân, có lúc đoàn cùng bộ đội bơi vượt sông, bám đội hình trải dài trên biên giới, bắt gặp đoàn rất đông bà con Việt kiều trên đất Căm-pu-chia đón đường úy lạo bộ đội... Đường hành quân có lúc phải "ém" trong những bụi cây lúp xúp giữa đồng vắng cả ngày chờ vượt kênh Vĩnh Tế (Châu Đốc), hay khi vượt quốc lộ 4 đoạn Cái Sắn (Rạch Giá)  trong đêm dưới làn đạn đại bác chặn đường và lưới đạn 12 ly 7 quét từ đồn giặc. Gặp dân, chúng tôi đều tặng bà con vài tấm hình chân dung Bác Hồ dệt bằng vải rất đẹp khổ A4, món quà miền Bắc do TTXGP chuẩn bị khá nhiều cho chúng tôi khi về đồng bằng. Những phóng viên ảnh vừa hành quân vừa say mê chụp ảnh.

            Theo tuyến giao liên nhiều ngày đêm xuyên qua những cánh đồng hoang, sông, rạch, rừng tràm nguyên sinh rộng lớn, chúng tôi tới căn cứ Ban tuyên huấn khu 9. Đêm đầu tiên, nghỉ trên bờ kênh giữa rừng tràm Cơi Năm thuộc huyện Trần Văn Thời, Cà Mau, chúng tôi háo hức mong nhìn kết quả chuyến đi gian khó đó, chia nhau căng mùng (ở đây, heo nuôi cũng phải căng mùng chống muỗi), chui vào lấy các gói thuốc tráng phim chuẩn bị từ căn cứ pha ra các bát, lấy lá chuối non bọc đèn pin xem đồng hồ, kiểm tra bản phim trước khi nhúng vào thuốc định hình. Tráng xong, chúng tôi say sưa xem những thước phim chụp căng trên dây phơi đến tận khuya. Hôm sau, cả nhóm chung tiền gửi bà con ra chợ Cà Mau mua giấy ảnh Fuji hộp, pha thuốc ảnh sẵn, mượn buồng tối Phân xã khu 9 để phóng ảnh gửi về Tổng xã.

            Buồng tối thời chiến rất đơn giản nhưng hiệu quả: Đó là căn lều lá dưới tán vườn chuối, vách đất, lối vào gấp khúc chặn sáng, có ô hứng ánh sáng mặt trời vào máy phóng ảnh, có ống dẫn sáng bọc kính đỏ kiểm tra hiện hình... Nếu phóng ảnh vào ban đêm hoặc khi trời mưa thì phải dùng đèn măng sông, rất hạn chế dùng máy phát điện nhỏ. Anh Minh Trường có kinh nghiệm buồng tối hướng dẫn chúng tôi làm theo anh, ảnh phóng có chất lượng khá tốt. Tôi lấy tấm phim hình Bác đã chụp phóng ra khá nhiều ảnh cỡ 10x14 cm để dành sẵn làm quà tặng trên đường dài công tác. Anh Hai Huỳnh, Trưởng phân xã Tây Nam bộ, khi ngắm tấm ảnh và nghe tôi kể lai lịch liền xin một tấm, đóng khung bằng gỗ tràm nguyên vỏ. Anh bảo nhìn vậy vừa thấy gần gũi thân thương vừa động viên, được khích lệ rất nhiều.

            Các nhóm phóng viên được phân công về Rạch Giá, Cần Thơ, Long Châu Hà lần lượt lên đường. Nhóm về Trà Vinh gồm: Phùng Đăng Bách, Mạc Phương Hùng, tôi và một phóng viên PX Tây Nam bộ là anh Hoàng Phước. Đoàn bám theo tuyến Giao liên khu 9 vượt qua các tỉnh Cà Mau, Bạc Liêu, Sóc Trăng, vượt sông Hậu về địa bàn tỉnh Trà Vinh. Không kể hết những hiểm nguy gian khổ trên từng tuyến đường xuyên qua vùng địch trong tháng mùa mưa nước trắng đồng. Đêm là thời gian di chuyển, cứ giữa hai bót giặc mà cắt qua bất kể là lộ giao thông, là kênh rạch dày đặc cây ô rô gai nhọn. Muỗi lăn xả bu vào người, vuốt dọc cánh tay, đùi nghe rép rép tiếng bụng muỗi vỡ, máu dính đỏ tay. Máy ảnh, phim, ống kính được gói trong túi nylon dày nhiều lớp, "bòng" đựng đồ cá nhân gói tròn trong vải mưa mỗi khi vượt kênh.

            Chuyến vượt sông Hậu từ bờ Sóc Trăng qua Trà Vinh trót lọt. Chúng tôi về căn cứ Ban tuyên huấn Trà Vinh đóng ở Cầu Kè. Tại đây, chúng tôi tỏa đi nhiều huyện phản ánh không khí của vùng giải phóng, theo lực lượng vũ trang địa phương tham dự một số trận đánh đồn bót, phân chi khu điển hình trong tỉnh, bám các hoạt động chống càn quét lấn chiếm, xây dựng lực lượng bảo vệ và mở rộng vùng giải phóng thời kỳ sau hiệp định Paris.

            Trà Vinh là địa phương duy nhất tự giải phóng bằng lực lượng vũ trang tỉnh cùng thời gian với Sài Gòn. Đó là thời khắc không quên khi chúng tôi cùng đoàn bộ đội địa phương cầm cờ Mặt trận từ Long Đức - nơi có đền thờ Bác Hồ luôn đứng vững trong suốt chíến tranh- tiến vào dinh tỉnh trưởng giữa các hàng lính bảo an hai bên đường, súng quay nòng xuống đất. Viên tỉnh trưởng không kịp chạy về Cần Thơ đã đầu hàng tại chỗ dù trên đầu 3 chiếc trực thăng quần đảo muốn đón những kẻ thua trận chạy ra hạm đội Mỹ ngoài biển. Lá cờ Mặt trận khổ lớn tung bay trên nóc dinh tỉnh trưởng Trà Vinh đúng 12 giờ 30 ngày 30/4/75. Buổi chiều cùng ngày, chúng tôi quay lại đền thờ Bác ở Long Đức chứng kiến lễ mừng chiến thắng tự phát, đầy nụ cười và nước mắt mừng vui của đồng bào, đồng chí. Tôi lấy một số tấm hình Bác vẫn mang theo, ghi ngày chiến thắng tặng mọi người. Ai nấy đều hết sức bất ngờ trước món quà quý giá đúng vào thời điểm lịch sử đầy ý nghĩa.

            Tôi viết lại ký ức này, trong lòng trào dâng những kỷ niệm của một thời trai trẻ trên chiến trường miền Nam, gắn với một kỷ vật thiêng liêng xuyên suốt bao năm tháng của một đời người...

Lê Cương
Theo Nội san Thông tấn, số 8/2008