Thứ sáu, ngày 05/07/2024

Sổ tay phóng viên

Đoàn Tử Diễn đi tìm giá trị của niềm tin

(01/08/2008 10:53:38)

Tôi gặp nhà báo Đoàn Tử Diễn, người bạn đồng nghiệp tại nhà ông trong một ngõ nhỏ ngoằn nghèo nằm kề sát bờ tường của Viện chống lao Hà Nội. Nhâm nhi bên cốc trà, ông nói với tôi như một lời tâm sự: Cậu có bao giờ nghĩ rằng, cuộc đời của người cầm bút là cuộc đời của con người luôn dấn thân đi tìm giá trị của niềm tin!

            "Cha tÃƠi nẢẶm nay tuáỪỚi sÃắu mẳồẳắi

            TiáỪẦn tÃƠi ra ẢỔi NgẳồáỪŨi tẳồáỪỲng mÃểnh tráỨỪ láỨắi

            BáỨƯ báỪỚng tÃƠi lÃến giáỪốa bÃẽ báỨắn máỪẸm cẳồáỪŨi..."

            ẢỒÃỠ là nháỪống cÃằu thẳắ ÃƠng viáỨƯt váỪẮ cha mÃểnh - VáỪỀ Trung ẢỔoàn trẳồáỪỲng nẢẶm xẳồa, ẢỒoàn TáỪễ BáỨẹy, ngẳồáỪŨi ẢỔÃặ nháỨầc báỪỚng TáỪễ DiáỪẦn lÃến trẳồáỪỈc máỨởt ẢỔoàn quÃằn, máỪỎt cÃắch tiáỪẦn con ráỨầt lÃễnh. HÃƠm ẢỔÃỠ, trong sáỪỚ tay cáỪậa ÃƠng ghi ngày 19 thÃắng 4 nẢẶm 1971.

            25/4/71: "TÃƠi khÃƠng pháỨặi là anh lÃễnh cáỨậm sÃỨng, dÃỰ quanh mÃểnh cÃỠ dao gẢẶm, láỪổu ẢỔáỨắn. CÃỗn viáỨƯt ẳồ? TÃƠi ráỨầt Ãễt tài nẢẶng. TÃƠi hy váỪỄng sau này lẳồẳắng tÃằm mÃểnh bÃểnh yÃến. CuáỪỎc sáỪỔng tÃƠi ẢỔáỪắ day dáỪẹt hẳắn. TÃƠi ẢỔi váỪỈi máỪỎt trÃắi tim cÃƠng dÃằn. PháỨặi nÃỠi ráỨổng cuáỪỎc chiáỨƯn tranh này chÃỠ ẢỔáỨỪ láỨốm. TÃƠi ẢỔÃặ cháỪẹng kiáỨƯn nháỪống ngẳồáỪŨi vào và nháỪống ngẳồáỪŨi ra. NhÃển trÃến gẳồẳắng máỨởt báỨầt ẢỔáỪỎng cáỪậa háỪỄ, tÃƠi cÃỠ tháỪẶ hiáỪẶu ẢỔẳồáỪặc gÃể náỨƯu khÃƠng pháỨặi là máỪỎt sáỪổ tàn kháỪỔc vÃƠ lÃơ, vÃƠ háỨắn mà sáỪẹc trai tráỨỪ ẢỔÃặ báỪỀ ẢỔÃắnh gáỪầc. Hàng ngày hàng váỨắn, hàng triáỪẬu con ngẳồáỪŨi ẢỔÃặ nhẳồ tháỨƯ và táỪỈi ẢỔÃằy ẢỔáỨƯn lẳồáỪặt tÃƠi cĂẹng sáỨơ táỪỘi táỪẬ hẳắn. Mong ráỨổng sau này ẢỔáỪềng ai ca ngáỪặi chiáỨƯn tranh. ChiáỨƯn tranh khÃƠng cÃỠ gÃể cho ta nhÃển tháỨầy váỨỪ ẢỔáỨỰp ngoài sáỪổ láỪầi tàn cáỪậa sáỪổ sáỪỔng. CÃỗn chiáỨƯn tranh cáỪậa chÃỨng ta ẳồ? BáỨốt buáỪỎc. VÃằng, ẢỔÃỨng tháỨƯ. GiáỨởc ẢỔáỨƯn nhà và ta cáỨậm sÃỨng. TháỨƯ gian này cÃỠ dÃằn táỪỎc nào thÃễch chiáỨƯn tranh.

Nhà bÃắo ẢỒoàn TáỪễ DiáỪẦn (trÃắi) và nhà vẢẶn NguyáỪẦn Tri HuÃằn táỨắi Bà RáỪỀa-VĂẹng Tàu ngày ẢỔáỨậu giáỨặi phÃỠng nẢẶm 1975. (áỨằnh: Tẳồ liáỪẬu).

            CÃỠ nháỪống ngẳồáỪŨi báỨắn ngÃặ xuáỪỔng, chiáỨƯn tranh ẢỔÃặ lÃỰi xa, nhẳồng TáỪễ DiáỪẦn thÃể váỨền cÃỗn ẢỔÃỠ, nhẳồ máỪỎt nhÃằn cháỪẹng, nhẳồ cÃằy ráỪềng trẳắ trẳắ giáỪốa ẢỔáỨắi ngàn TrẳồáỪŨng Sẳắn hÃỰng vẢẹ. Chàng cáỪễ nhÃằn vẢẶn chẳồẳắng ẢỔeo cáỨởp kÃễnh cáỨễn táỪề ráỨầt sáỪỈm váỨền láỨậm lĂẹi tiáỨƯn lÃến phÃễa trẳồáỪỈc. Nẳắi táỨễp káỨƯt ẢỔáỨậu tiÃến trÃến ẢỔẳồáỪŨng hành quÃằn láỨắi là quÃế ÃƠng, ẢỒáỪẹc TháỪỄ, Hà TẢẹnh. ÃỢng hoáỨắt ẢỔáỪỎng nhiáỪẮu áỪỲ khu 5, viáỨƯt bÃắo, làm thẳắ, viáỨƯt kÃơ, truyáỪẬn ngáỨốn. GÃỠp máỨởt trong máỪỎt sáỪỔ tuyáỪẶn táỨễp vẢẶn thẳắ Hà TẢẹnh, miáỪẮn Trung, BÃểnh ẢỒáỪỀnh, QuáỨặng Nam, ẢỒà NáỨộng..., váỪỈi bÃỨt danh Hà VẢẶn ThÃễch, Nhẳồ NguyáỪẦn, NguyáỪẦn PhẳồáỪỈc, KÃễnh HiáỪẮnâẠẩ Và ÃƠng ẢỔÃặ tráỪỲ thành thành viÃến HáỪỎi VẢẶn háỪỄc - NgháỪẬ thuáỨễt khu 5 táỪề nháỪống ngày ẢỔáỨậu rong ruáỪỚi áỨầy. HáỪỐi ÃƠng trong nháỪống nẢẶm thÃắng áỪỲ chiáỨƯn trẳồáỪŨng ÃƠng viáỨƯt ẢỔẳồáỪặc bao nhiÃếu bài? ÃỢng cẳồáỪŨi, khÃƠng pháỨặi vÃể khiÃếm táỪỔn.

            ÃỢng dáỨền tÃƠi lÃến táỨậng hai. KhÃƠng ẢỔáỪẶ khoe váỪỈi tÃƠi nháỪống báỪỎ sẳồu táỨễp ẢỔáỪỘ cáỪỚ hay táỪậ trẳồng bày cáỪậa quÃơ nào. Vào ngày oi báỪẹc, cẢẶn phÃỗng nÃỠng nhẳồ máỪỎt chiáỨƯc lÃỗ bÃắnh máỪỠ. ÃỢng cĂẹng cháỨỠng cáỨận biáỨƯt tÃƠi cÃỠ cháỪỀu ẢỔẳồáỪặc hay khÃƠng, mà sà vào chiáỨƯc táỪậ sÃắch trÃến tẳồáỪŨng. ẢỒoàn TáỪễ DiáỪẦn láỪầc tÃểm quÃắ kháỪẹ. ÃỢng cháỪẸ cho tÃƠi hàng cháỪỘng báỨặn tháỨặo, hàng nghÃển bài viáỨƯt ẢỔẳồáỪặc lẳồu trong mÃắy tÃễnh.

            - KhÃƠng táỪỚng káỨƯt ẢỔẳồáỪặc ẢỔÃằu cáỨễu áỨắ! CháỪẸ biáỨƯt ráỨổng viáỨƯt, viáỨƯt là máỪỎt nhu cáỨậu khÃƠng tháỪẶ thiáỨƯu, mà cĂẹng khÃƠng pháỨặi vÃể Ãơ tháỪẹc trÃắch nhiáỪẬm váỪỈi cẳắ quan nào ẢỔÃằu, càng khÃƠng pháỨặi vÃể tiáỪẮn, vÃể bài viáỨƯt ngày ẢỔÃỠ ẢỔÃằu cÃỠ tiáỪẮn nhuáỨễn bÃỨt mà so ẢỔo tÃễnh toÃắn. ViáỨƯt, viáỨƯt nhẳồ máỪỎt náỪỞi ẢỔau, viáỨƯt nhẳồ máỪỎt niáỪẮm háỨắnh phÃỨc, máỪỎt sáỪổ ẢỔiÃến ráỪỘ, viáỨƯt nhẳồ sáỪổ tráỨặ náỪặ cho nháỪống ngẳồáỪŨi ngÃặ xuáỪỔng, viáỨƯt vÃể mÃểnh, viáỨƯt vÃể ngẳồáỪŨi. CĂẹng trong nháỪống ngày nẢẶng náỪỚ cuáỪỘng si ẢỔÃỠ mà báỨặn tháỨặo cuáỪỔn tiáỪẶu thuyáỨƯt "Hai phÃễa cuáỪỎc ẢỔáỪŨi" sinh ra trong niáỪẮm ẢỔáỨầt láỪễa kháỪỔc liáỪẬt và sau này biáỨƯn thành tro tàn cáỪậa dẢẹ vÃặng, cháỪẸ cÃỗn sÃỠt láỨắi vài trang báỨặn nhÃắp trÃến nháỪống quyáỪẶn váỪỲ háỪỄc trÃỗ tẳắi táỨặ. VÃể ÃƠng khÃƠng thÃễch cho biÃến táỨễp viÃến ẢỔáỪầng vào làm thay ẢỔáỪỚi báỨặn tháỨặo cáỪậa mÃểnh.

            Trong chiáỨƯn dáỪỀch HáỪỘ ChÃễ Minh, ÃƠng theo máỪỎt cÃắnh quÃằn tiáỨƯn váỪẮ Sài GÃỗn. ẢỒáỨƯn Phan ThiáỨƯt, BÃểnh ThuáỨễn, ÃƠng táỨận ngáỨận trẳồáỪỈc máỨặnh ẢỔáỨầt  nẳắi ÃƠng sinh ra mà mÃặi táỪỈi hẳắn 30 nẢẶm sau ÃƠng máỪỈi cÃỠ dáỪỀp gáỨởp láỨắi. Nhẳồng cÃỠ suy tẳồ gÃể ẢỔẳồáỪặc lÃằu ẢỔÃằu, chiáỨƯn tranh mà, chiáỨƯn tranh cÃỠ ráỨầt Ãễt tháỪẹ là cáỪậa riÃếng mÃểnh. CĂẹng vÃể tháỨƯ mà ÃƠng ẢỔÃặ láỨẹn tráỪỔn, láỨẹn tráỪỔn cáỨặ nháỪống ẳồáỪỈc váỪỄng mẳắ háỪỘ cáỪậa máỪỎt cÃƠ náỪố sinh y khoa ẢỔáỪẶ láỨởng láỨơ nháỪỈ, láỨởng láỨơ  làm thẳắ:

            "Anh nghẢẹ váỪẮ nháỪống ẢỔiáỪẮu cÃỰng em anh nÃỠi

            MáỪỎt thành pháỪỔ ráỪặp bÃỠng cÃằy, nháỪống cuáỪỔn sÃắch em chẳồa ẢỔáỪỄc táỪỈiâẠẩ

            ThÃắng tẳồ này em táỪỈi tuáỪỚi hai mẳồẳắi.

            Ngày tÃƠi ẢỔi TrẳồáỪŨng Sẳắn

            Em kiáỨƯm sÃắch cháỪỄn ẢỔáỪẮ tài thi táỪỔt nghiáỪẬp

            MáỪẬt nháỪỄc lo Ãằu hai ẢỔáỪẹa dáỪẦ ai hẳắn

            CÃỗn bÃằy giáỪŨ em áỪỲ ẢỔÃằuâẠẩ"

            CháỪẸ cÃỠ váỪặ ÃƠng máỪẸm cẳồáỪŨi khi tÃƠi ẢỔáỪỄc nháỪống dÃỗng này. BÃễch Ba là tÃến váỪặ ÃƠng, máỪỎt cÃƠ giÃắo ráỨầt hiáỪẮn, dáỨắy vẢẶn, yÃếu vẢẶn và ráỨầt cÃỠ nẢẶng khiáỨƯu váỪẮ vẢẶn ngay táỪề tháỪŨi cÃỗn cáỨốp sÃắch táỪỈi trẳồáỪŨng. Sau này váỪẮ làm TrẳồáỪỲng phÃỗng biÃến táỨễp vẢẶn háỪỄc cáỪậa ẢỒài TiáỨƯng nÃỠi ViáỪẬt Nam. HáỪỄ ẢỔáỨƯn váỪỈi nhau báỪỲi sáỪổ ẢỔáỪỘng ẢỔiáỪẬu, báỪỲi tÃểnh yÃếu vẢẶn háỪỄc. CĂẹng vÃể yÃếu vẢẶn mà cÃƠ ẢỔÃặ táỨễn táỪầy pháỪầc váỪầ "ÃƠng ẢỔáỪỘ gàn", cÃỠ tháỪẶ nÃỠi suáỪỔt cáỨặ cuáỪỎc ẢỔáỪŨi mÃểnh. ÃỢng ráỨầt yÃến lÃỗng khi BÃễch Ba là ngẳồáỪŨi tháỨẹm ẢỔáỪỀnh nháỪống bài viáỨƯt cáỪậa ÃƠng ẢỔáỨậu tiÃến. HáỪỄ biáỨƯt trÃằn tráỪỄng và sáỨỪ chia. "CÃƠ áỨầy cháỪố nghẢẹa hẳắn mÃểnh", tháỨễt Ãễt cÃỠ ngẳồáỪŨi cáỨậm bÃỨt nào nÃỠi váỪẮ ngẳồáỪŨi khÃắc nhẳồ váỨễy, dÃỰ ẢỔáỨầy là ai, ngay cáỨặ váỪặ mÃểnh. ÃỢng káỪẶ tiáỨƯp,

            - NháỪống ngày gian kháỪỚ. SáỪỔng táỨắm trÃến táỨậng hai tÃỗa nhà cáỪậa BÃắo áỨặnh ViáỪẬt Nam áỪỲ 79 LÃơ ThẳồáỪŨng KiáỪẬt. LÃỨc ẢỔÃỠ BÃắo áỨặnh sÃắng giÃắ láỨốm, táỪŨ bÃắo BÃắc HáỪỘ quyáỨƯt ẢỔáỪỀnh cho ra ẢỔáỪŨi cẳắ mà, nhẳồng ai cĂẹng nghÃẽo. NháỪống ngày khÃỠ khẢẶn ẢỔÃỠ, váỪặ ÃƠng luÃƠn là ngẳồáỪŨi ẢỔÃặ giÃỨp cho cÃằy viáỨƯt cáỪậa ÃƠng khÃƠng bao giáỪŨ cáỨắn máỪổc. NgẳồáỪŨi mà ẢỔÃặ ráỨầt váỪỀ tha váỪỈi ÃƠng cáỨặ trong cuáỪỎc ẢỔáỪŨi tháỨễt cáỨặ trong máỪỎng áỨặo. TrẳồáỪỈc ẢỔÃằy khÃƠng lÃằu gia ẢỔÃểnh ÃƠng sáỪỔng áỪỲ cẢẶn háỪỎ hai phÃỗng táỨậng 5 nhà A5 khu táỨễp tháỪẶ GiáỨặng VÃộ. DáỨắo ẢỔẳồáỪặc phÃằn nhà, theo ÃƠng ngẳồáỪŨi ta ẢỔÃặ phÃằn nháỨậm cho ÃƠng cẢẶn háỪỎ 3 phÃỗng táỨậng hai. LÃỨc ẢỔÃỠ ÃƠng máỪỈi cháỪẸ là phÃỠng viÃến quÃẽn cháỪẹ chẳồa pháỨặi là TáỪỚng biÃến táỨễp nhẳồ sau này. ÃỢng nháỨầt quyáỨƯt xin ẢỔáỪỚi láỨắi, mà cĂẹng cÃỠ ai kiáỪẬn cÃắo, ẢỔÃỗi ẢỔÃằu. NgẳồáỪŨi biáỨƯt chuyáỪẬn thÃể bÃểnh pháỨẹm ẢỔÃỨng là "ÃƠng gàn". ÃỢng cẳồáỪŨi, nÃỠi thay cho láỪŨi lÃơ giáỨặi, "mÃểnh ngáỪậ áỪỲ táỨậng trÃến, khÃƠng khÃễ trong lành, ngon giáỨầc hẳắn".

            TáỪễ DiáỪẦn ẢỔÃặ lÃế bẳồáỪỈc chÃằn mÃểnh suáỪỔt cáỨặ miáỪẮn BáỨốc, miáỪẮn Trung, qua nẳồáỪỈc báỨắn Lào, tiáỨƯn vào Nam, ráỪỘi ra CÃƠn ẢỒáỨặo ẢỔÃỠn tÃỰ nhÃằn tráỪỲ váỪẮ. ÃỢng ẢỔÃặ cháỪẹng kiáỨƯn nhiáỪẮu cÃắch hy sinh cáỪậa con ngẳồáỪŨi vÃể ẢỔáỨầt nẳồáỪỈc, vÃể ẢỔáỪỘng ẢỔáỪỎi, vÃể ngẳồáỪŨi khÃắc máỪỎt cÃắch táỪổ nhiÃến vÃƠ tẳồ thanh tháỨặn ẢỔáỨƯn vÃƠ cÃỰng. NháỪống chàng trai, nháỪống chÃắu giao liÃến bÃẹ nháỪỐ, máỪỈi hÃƠm qua cÃỗn áỪỲ bÃến ÃƠng mà hÃƠm sau ẢỔÃặ ra ẢỔi vẢẹnh viáỪẦn nhẳồ máỪỎt máỨặnh sao bẢẶng trong báỨậu tráỪŨi bao la khÃƠng ẢỔáỪẶ láỨắi máỪỎt dáỨầu váỨƯt nào, ẢỔÃặ kháỨốc sÃằu trong ÃƠng nháỪống áỨần tẳồáỪặng khÃƠng tháỪẶ phai máỪŨ. HáỪỐi váỪẮ cÃắi ẢỔiáỪẮu ÃƠng sáỪặ nháỨầt? TáỪễ DiáỪẦn tráỨậm tẳồ nÃỠi nhẳồ máỪỎt láỪŨi táỪổ sáỪổ: "SáỪổ dáỪỔi trÃắ". NháỨầt là nÃỠ láỨắi nÃỨp dẳồáỪỈi máỨậu sáỨốc cáỪậa cÃƠng lÃơ và ẢỔáỨắo ẢỔáỪẹc.

            Bom ẢỔáỨắn cháỨỠng táỪề ai, ÃƠng cĂẹng báỪỀ máỪỎt máỨặnh phÃắo gẢẶm vào náỨổm sÃắt ngay cáỪỎt sáỪỔng. ÃỢng cháỪẸ cho tÃƠi váỨƯt thẳồẳắng và náỨƯu máỨặnh ẢỔáỨắn cháỪẸ ẢỔi cháỪẬch chÃỨt náỪốa thÃể ÃƠng cĂẹng sáỨơ là máỪỎt máỨặnh sao bẢẶng vÃƠ danh trong dáỨặi ngÃằn hà. Nhẳồng chÃễnh nháỪống con ngẳồáỪŨi hy sinh tháỨậm láỨởng ẢỔÃỠ ẢỔÃặ ẢỔáỪẶ láỨắi niáỪẮm tin cho ÃƠng. CuáỪỎc sáỪỔng khÃƠng tháỪẶ láỪầi tàn khi cÃỗn cÃỠ nháỪống con ngẳồáỪŨi láỨầy chÃễnh cuáỪỎc ẢỔáỪŨi mÃểnh chẢẶm bÃỠn cho máỨặnh ẢỔáỨầt quÃế hẳồẳắng.

Nguyễn Thành
Theo Nội san Thông tấn, số 7/2008