Thứ bảy, ngày 08/02/2025

Truyền thống

Kỷ niệm 70 năm ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954-10/10/2024): Chúng tôi tiếp quản Thủ đô


(07/11/2024 09:39:31)

Hai ngày trước khi “Năm cửa ô đón mừng đoàn quân kéo về”, ngày 8/10/1954, một đoàn cán bộ Thông tấn do đồng chí Đào Tùng phụ trách đã theo một đơn vị bộ đội vào tiếp quản Thủ đô, chọn nhà số 5 Lý Thường Kiệt làm trụ sở, chuẩn bị cho việc tiếp quản, bắt đầu thời kỳ mới trong sự nghiệp phát triển của cơ quan Thông tấn quốc gia. Nhân kỷ niệm 70 năm ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954-10/10/2024), Nội san Thông tấn xin trích giới thiệu bài viết của nhà báo Đinh Chương (1932-2016) cùng hồi ức của một số nhà báo Thông tấn về những ngày đầu tiếp quản Thủ đô.

Phóng viên VNTTX cùng đồng nghiệp ghi lại hình ảnh bộ đội ta về tiếp quản Thủ đô, tháng 10/1954

Ngày 27/7/1954, Hội nghị quân sự Trung Giã giữa đoàn đại biểu Bộ Tổng tư lệnh Quân đội ta do Thiếu tướng Văn Tiến Dũng, Tổng tham mưu trưởng làm trưởng đoàn và đoàn đại biểu Bộ Tổng chỉ huy Quân đội viễn chinh Pháp kết thúc.

Kết quả của Hội nghị có một ý nghĩa lịch sử to lớn. Chỉ trong 24 ngày, đoàn đàm phán ta ở Hội nghị quân sự Trung Giã đã hoàn thành nhiệm vụ do Chủ tịch Hồ Chí Minh giao, dưới sự chỉ đạo của Quân ủy Trung ương và Bộ Tổng tư lệnh, góp một trang đẹp vào pho sử vàng vẻ vang của nền ngoại giao nước ta.

Tại cuộc họp, chỉ có hai cán bộ ngoài quân đội là ông Ðào Tùng, phóng viên Việt Nam Thông tấn xã (VNTTX) và ông Hồng Hà, phóng viên báo Cứu quốc, làm việc dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Đại tá Lê Quang Đạo, Cục trưởng Cục Tuyên huấn.
 
Đầu tháng 8/1954, sau khi Hiệp định Geneva về Việt Nam được ký kết, tổ Tin thế giới nói riêng cũng như toàn bộ VNTTX từng bước vừa di chuyển về Hà Nội, vừa làm nhiệm vụ hằng ngày và hằng đêm của mình.

Trong hai tháng 8 và 9/1954, nằm trong “đội hình tiến về Thủ đô” của cơ quan, tổ Tin thế giới đã tạm thời “đóng quân” ở gần thị trấn huyện lỵ Đại Từ (Thái Nguyên) và hăng say làm việc trước vận hội mới của đất nước. Những ngày đầu tháng 9/1954, “bộ phận đi trước” của tổ đã rời bến đò Bình Ca (Tuyên Quang) đi thuyền về thị xã Sơn Tây, sau đó di chuyển bằng ô tô vận tải về xã Ngọc Tảo thuộc huyện Phúc Thọ, cách Hà Nội khoảng 25km, để tiếp tục làm việc. Vài ba ngày sau, “bộ phận đi sau” của tổ và toàn thể VNTTX đã về đóng quân tại đây.

Không đầy một tuần sau khi quân đội ta về “tiếp quản Thủ đô” , tất cả mọi người trong tổ và trong cơ quan đã vui mừng, phấn khởi làm việc và ăn ở tập thể tại ngôi nhà ba tầng số 5 phố Lý Thường Kiệt, Hà Nội. Một thời kỳ mới, một giai đoạn lịch sử mới hào hứng, vui tươi, nhộn nhịp của tổ Tin thế giới đã bắt đầu. Hơn 10 anh chị em cán bộ, nhân viên kháng chiến từ miền Nam và Liên khu 4, Liên khu 3 đã chuyển ra Hà Nội và được điều động ngay vào tổ Tin thế giới.

Ngoài ra, hai công chức lưu dụng là anh Phan và anh Phương có trình độ tiếng Pháp khá cao, cũng vui vẻ gia nhập đội ngũ Tin thế giới. Lúc bấy giờ, tổ trưởng Nguyễn Thế Đức đi học trường Nguyễn Ái Quốc chưa về, cho nên anh Đào Trọng Từ - nhà báo kiêm nhạc sĩ nghiệp dư (đàn violon) đã được chỉ định làm quyền tổ trưởng. Như vậy, trong những tháng đầu năm 1955 ở Hà Nội, lực lượng về mọi mặt của tổ đã có một bước phát triển nhảy vọt. Riêng bộ phận “Tư liệu quốc tế” trước kia chỉ có một mình bác Nguyễn Xuân Thảo, thì nay đã có thêm đồng chí Hứa Thành Công, đồng chí Đinh Địch (quê Bình Định), nhà thơ nghiệp dư Ngụy Mộng Huyền (quê ở Huế) và hai người nữa. Đến đầu năm 1955, “quân số trực chiến” của tổ Tin thế giới đã lên tới 20 người. Vốn liếng ban đầu tương đối hùng hậu đó đã giúp cho tổ vươn lên mạnh mẽ và chính thức trở thành “Phòng tin thế giới” trong năm 1956.

(Năm 1949, nhà báo Lưu Quang Thành được điều động về tổ Tin thế giới của VNTTX, tiền thân của Ban biên tập tin Thế giới, để tham gia xuất bản tờ “Tin tức” hằng ngày, in bằng máy in thủ công đạp chân và quay tay. Ông đã kể về công tác của tổ Tin thế giới những ngày đầu trở về Hà Nội)

Ủy ban Liên hợp đình chiến Trung ương được thành lập, là cơ quan thi hành Hiệp định Geneva về Ðông Dương. Tôi được biệt phái về Ủy ban cùng làm việc với anh Đào Tùng.

Giấy giới thiệu của tôi về Cục Tuyên huấn do Giám đốc VNTTX Hoàng Tuấn ký, ghi rõ: “Theo sự đồng ý của đồng chí Lê Quang Đạo, chúng tôi xin cử anh Đinh Chương, phóng viên VNTTX, đi công tác ở bộ phận tuyên truyền - Ủy ban Liên hợp đình chiến Trung ương tại Phù Lỗ”.
 
Hội nghị biểu dương các chiến sĩ thi đua của VNTTX, năm 1955

Công việc của tôi ở đơn vị mới là mở mật mã và nghe tin tức trong nước và thế giới qua đài bán dẫn, tóm tắt lại để báo cáo lên anh Đào Tùng, cung cấp cho bộ phận tuyên truyền.

Ngày 8/10/1954, một bộ phận của đoàn cán bộ, phóng viên do đồng chí Đào Tùng phụ trách, theo một đơn vị bộ đội từ Trung Giã vào tiếp quản Thủ đô, hai ngày trước khi tên lính Pháp cuối cùng rút khỏi Hà Nội.

Mỗi cán bộ, phóng viên được Ủy ban Quân chính TP. Hà Nội cấp một chứng minh thư do đồng chí Thiếu tướng Vương Thừa Vũ, Chủ tịch Ủy ban ký, để công tác trong thời kỳ tiếp quản TP. Hà Nội. Số chứng minh thư của tôi là 467CMT-A. Và một cái thẻ có chữ Ủy ban Quân chính Hà Nội trên nền lá quốc kỳ màu đỏ, năm cánh sao vàng. Thẻ của tôi mang số 01951T.T.V.N, luôn đeo trên ngực áo khi công tác.
 
Cán bộ, phóng viên VNTTX trước cổng trụ sở 5 Lý Thường Kiệt, Hà Nội, năm 1958

Chúng tôi đều được học tập những điều cần thiết nhất của người cán bộ tiếp quản, trong đó có thư của Bác Hồ căn dặn cán bộ, chiến sĩ các đơn vị bộ đội vào tiếp quản thành phố phải giữ gìn trật tự, trị an, giữ đúng kỷ luật, bảo vệ tính mạng, tài sản của đồng bào và ngoại kiều.

Và đúng ngày 10/10 giải phóng Thủ đô, Người ra lời kêu gọi, trong đó có đoạn viết: “… Sau cuộc biến đổi lớn, việc khôi phục lại đời sống bình thường sẽ phức tạp, khó khăn. Nhưng Chính phủ cố gắng quyết tâm, toàn thể đồng bào Hà Nội đồng tâm nhất trí góp sức với Chính phủ, thì nhất định chúng ta vượt được mọi khó khăn và đạt được mục đích chung làm cho Hà Nội thành một thủ đô yên ổn, tươi vui và phồn thịnh”.
Chiến thắng Điện Biên Phủ và kết thúc Hội nghị Geneve, anh em Phòng thu tin chúng tôi gồm 16 người được lệnh chuẩn bị về tiếp quản Thủ đô. Bước 1, chúng tôi di chuyển máy móc từ chiến khu về trung du, huyện Đại Từ, tỉnh Bắc Thái hiện nay. Bước 2, di chuyển từ Đại Từ về xã Xuân Tảo, tỉnh Sơn Tây lúc bấy giờ. Bước 3, từ Xuân Tảo về Hà Nội.

Về tiếp quản Thủ đô Hà Nội, Phòng thu tin lại phát triển sang một bước mới theo yêu cầu của ngành; tách ra thành hai phòng: phòng nhận tin liên lạc và phòng kỹ thuật. Chúng tôi đã nhận tin quốc tế và thu tin từ các khu vực trong nước nhiều hơn, tốt hơn; đặt thêm được một số điện đài mới; phát bản tin đối ngoại ra ngoài một cách đều đặn. Khối lượng từ nhận vào tăng gấp mười lần so với những ngày kháng chiến. Cùng với việc mở rộng diện thu phát tin, Phòng kỹ thuật đã trang bị cho Phòng nhận tin liên lạc máy Perfowheastone vào cuối năm 1955. Anh chị em chúng tôi rất tự hào vì đã góp phần xứng đáng vào những thành tựu chung của TTXVN trong cuộc trường kỳ kháng chiến vĩ đại đi tới thắng lợi hoàn toàn.

(Nguyên Trưởng phòng Điện vụ Lê Bá Tâm - người có mặt ngay từ ngày làm việc đầu tiên của cơ quan Thông tấn quốc gia (23/8/1945) và đã lăn lộn với công tác thu phát tin suốt những năm chống Pháp, nhớ lại kỷ niệm ngày về Thủ đô trong niềm hân hoan)

Giữa những ngày trung tuần tháng 10/1954, trên cổng nhà số 5 Lý Thường Kiệt, Hà Nội, người ta thấy xuất hiện tấm biển màu vàng với dòng chữ đỏ chói “Việt Nam Thông tấn xã”. Trụ sở cơ quan đã được chọn, chuẩn bị cho việc tiếp quản, bắt đầu thời kỳ mới trong sự nghiệp phát triển của cơ quan Thông tấn nhà nước Việt Nam.

(Trích tư liệu Nội san Thông tấn và cuốn “Thông tấn xã Việt Nam- Nửa thế kỷ, một chặng đường”)

Đinh Chương
Nội san Thông tấn số 10/2024