Trao đổi - Thảo luận
Góp ý cho bản tin Thông tin tư liệu
Về thể thao và khoa học cần viết thật chính xác
(29/08/2008 09:14:59)
Trong mấy số liền cuối tháng Bảy, bản tin Thông tin tư liệu có mục "Về các kỳ Thế vận hội Olympic", cung cấp cho độc giả những thông tin khái quát về lịch sử các Thế vận hội thể thao thế giới mùa hè trước thềm Olympic Bắc Kinh 2008. Rất hoan nghênh cố gắng này của Trung tâm Dữ kiện-Tư liệu. Chỉ đáng tiếc là việc bổ sung và biên tập tư liệu có một số điều đáng bàn mà chúng tôi xin nêu dưới đây, trên tinh thần xây dựng nhằm làm cho thông tin tư liệu của TTXVN có chất lượng hơn.
1. Bản tin ngày 22/7/08:
- Thế vận hội Olympic St Louis (Mỹ) năm 1904, số vận động viên tham gia: 645 (6 nữ, 645 nam). Như vậy, tổng số VĐV và số VĐV nam là bằng nhau.
- "Các VĐV maratông Len Tau và Jan Mashiani, thành viên bộ lạc Tswana, trở thành người Châu Phi đầu tiên tham gia Olympic". Khi nói ai là người đầu tiên làm việc gì thì có nghĩa là một người, ở đây có hai VĐV thì phải nói "Len Tau và Jan Mashiani là những người Châu Phi đầu tiên tham gia Olympic". Len Tau và Jan Mashiani là người của bộ lạc Tswana nhưng không biết họ đại diện cho nước nào ở châu Phi?
- "VĐV người Mỹ, George Eyser, giành được 6 huy chương mặc dù chân trái của anh là chân gỗ". Trong các bản tin của TTXVN thường có những câu đại loại như: "Bị thương ở chân nhưng anh vẫn hăng say lao động...". Các biên dịch viên rất bức xúc khi dịch sang tiếng nước ngoài vì không thể nói chung chung mà phải nêu cụ thể chân trái hay chân phải của nhân vật. Thật may là đoạn tin trên nêu rõ chân trái của George Eyser là chân gỗ, nhưng lại không cho biết anh ta thi đấu ở môn nào?
- "VĐV Italia, Dorando Pitri, đã về đích trước tiên trong cuộc đua maratông nhưng kết quả không công nhận vì anh đã ngã 5 lần sau 42 km chạy đầu tiên".
Nói "sau 42 km chạy đầu tiên" có thể làm cho người đọc nghĩ môn maratông có nhiều vòng chạy. Ở môn này, VĐV chỉ chạy có một lần và chính xác là 42,195 km. Mục đích của cuộc thi chạy dài hơi maratông là để tưởng nhớ tới người lính giao liên trẻ tuổi đã chết vì kiệt sức sau khi chạy một mạch 42 km từ làng Marathon về thành Athènes báo tin thắng lợi của quân Hy Lạp trước quân Ba-tư năm 490 tr.CN.
- "70 năm sau, Ủy ban Olympic mới khôi phục danh dự cho Jim Thorpe sau khi ông qua đời 30 năm. Ông là VĐV từng tham gia Olympic bất hạnh nhất". Olympic Xtốckhôm (Thụy Điển) 1912 là Thế vận hội bất hạnh nhất ư?
- VĐV bắn súng người Thụy Điển Oscar Swahn giành được HCB và trở thành VĐV nhiều tuổi nhất có huy chương (ở TVH Olympic Antwerp, Bỉ - 1920). Nhiều tuổi nhất là bao nhiêu tuổi?
- Thế vận hội Olympic Pari (Pháp) 1924: "VĐV Paavo Nurmi, người Phần Lan, đã thực hiện 7 vòng đua trong 6 ngày để đoạt 5 HCV". VĐV này thực hiện 7 vòng đua ở môn gì?
2. Bản tin ngày 24/7/08:
- "Trong tinh thần thi đấu thể thao (fair play), VĐV đấu kiếm người Anh đã từ bỏ chiếc HCV của mình sau khi cô chỉ cho các trọng tài 2 lần phạm lỗi của cô". Fair play là tinh thần chơi đẹp, không có nghĩa là tinh thần thi đấu thể thao.
Ngoài ra còn có một số lỗi do sơ suất hay diễn đạt không thoát, ví dụ như:
- "VĐV bóng nước người Hungari Oliver Halassy giành được 3 huy chương mặc dù anh chỉ còn một chân sau khi chấn thương đầu gối trong một tai nạn xe hơi"; "Năm đầu tiên Olympic (TVH Luân Đôn, Anh-1948) được truyền hình trực tiếp, mặc dù còn rất ít người Anh có máy thu hình tại nhà"; "Olympic 1952 tại Helsinki đánh sự tham gia lần đầu tiên của đội tuyển Liên Xô".
3. Bản tin ngày 26/7/08:
- TVH Rome (Italia) năm 1960: "Sau 5 ngày đua maratông, VĐV Abebe Bikila thắng VĐV Rhadi Ben Abdeselem của Mônacô trở thành VĐV da đen đầu tiên giành chức vô địch". VĐV Abebe Bikila mang quốc tịch nào?
- Sante Gaiardoni của Italia trở thành VĐV đua xe đạp đầu tiên trong lịch sử Olympic thắng ở cả hai mục thi. Hai mục thi là những mục nào?
- TVH Tokyo (Nhật bản) năm 1964: "Với việc giành được thêm 6 chiếc huy chương, VĐV thể dục dụng cụ người Ucraina Larysa Latynina mang lại cho sự nghiệp thể thao của mình tổng số 18 huy chương, và trở thành một trong 4 VĐV thể thao giành được 9 HCV. Không rõ Larysa Latynina là một trong 4 VĐV của cấp nào -cấp quốc gia Ucraina, của Đông Âu hay của cả thế giới- đạt được thành tích trên?
Ngoài ra, một vài mục khác trong các số bản tin này cũng có lỗi, ví dụ:
+ Bài "Ngã ba Đồng Lộc - một chiến công chói lọi, một địa danh lịch sử oai hùng" (số 22/7/08), có đoạn: "Để ghi sâu tội ác và ghi lại chiến tích của 10 cô gái tại trọng điểm lịch sử này, ngày 7-6-1972, Quốc hội và Chính phủ đã truy tặng Huân chương Chiến công hạng nhất và danh hiệu Đơn vị Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân cho tiểu đội 10 cô gái hy sinh tại ngã ba Đồng Lộc".
Với ý "để ghi sâu tội ác", người đọc có thể hiểu đây là tội ác của kẻ thù nhưng không nên viết vắn tắt, gộp chung với chiến công của 10 liệt sỹ thanh niên xung phong như trên. Mặt khác, nói "tiểu đội 10 cô gái" là không đúng sự thật. Tiểu đội 4 (đại đội 552) có biên chế 12 người. Hình ảnh tiểu đội 12 nữ TNXP đã được phóng viên Hoàng Văn Sắc (TTXVN) ghi lại đúng một tuần trước khi 10 cô hy sinh, ngày 24/7/1968, khi đang san lấp hố bom, dọn đường cho xe ra tiền tuyến. Hình ảnh đó đã trở thành bất tử và đem lại cho nhà nhiếp ảnh lão thành Văn Sắc giải thưởng Nhà nước năm 2007. Trong nhiều bài viết và chú thích của bức ảnh trên nhiều khi ta cũng thấy viết "tiểu đội 10 cô gái ngã ba Đồng Lộc". Tuy nhiên bài thông tin tư liệu cần phải chính xác về các chi tiết, nhất là khi TTXVN là chủ sở hữu bức ảnh nổi tiếng trên.
+ "Quần đảo The Wold, quần đảo nhân tạo có hình bản đồ thế giới. The Wold là một quần đảo nhân tạo có hình dạng một tấm bản đồ thế giới... Hiện tại, The Wold đang trong giai đoạn đầu xây dựng... tổng kinh phí xây dựng cho toàn bộ quần đảo The World lên đến 14 tỷ USD". Bài "Những kỳ quan "siêu hiện đại" của thành phố
+ Mục Thế giới xung quanh ta, bài "Về 7 loài động vật hiếm trên thế giới có nguy cơ tuyệt chủng do khí hậu thay đổi" (số 24/7/08) có đoạn: - "Sự thay đổi nhiệt độ trên toàn cầu trong các thế kỷ tới có thể sẽ làm tuyệt chủng nhiều loài động vật, thực vật. Đây là nghiên cứu dựa trên phân tích dữ liệu hóa thạch của năm đợt đại tuyệt chủng xảy ra trong 520 năm qua trên Trái đất"; - "...một số loài thú bị "xóa sổ" hoàn toàn như loài "blue pike", một loài cá cách đây không lâu còn khá nhiều ở vùng Ngũ Hồ... và chim sẻ Dusky"; -"Chó sói xám là một loài động vật có vú thuộc bộ Carnivora và cũng là loài chó sói nổi tiếng nhất có khả năng săn mồi siêu hạng... Chó sói xám đã từng có số lượng lớn ở khu vực Bắc Mỹ và đại lục á-Âu... Đến tháng 3-2008, chó sói xám chỉ còn khoảng 1.500 con".
Có khá nhiều lỗi trong đoạn tin trên: thứ nhất, thế giới trải qua 5 đợt đại tuyệt chủng trong vòng có... 520 năm!; thứ hai, nói cá blue pike và chim sẻ Dusky là thú là không chính xác. Tên riêng của cá (blue pike) viết thường, cho trong ngoặc kép trong khi tên chim sẻ (Dusky) viết hoa và không cho vào ngoặc kép; thứ ba, nói Chó sói xám thuộc bộ Carnivora e cũng không chính xác. Carnivora trong tiếng La-tinh chỉ loài ăn thịt. "Bộ" là một đơn vị phân loại thực vật và động vật, nằm giữa "lớp" và "họ". Ví dụ: bộ cánh cứng, bộ móng guốc, v.v. Không thể có bộ "ăn thịt"; thứ tư, ngoài Chó sói xám, tin còn nêu một số động vật khác cũng có nguy cơ bị tuyệt chủng (Chim cú đốm, cá voi Sperm, Lợn biển trắng...). Khi thống kê số lượng một quần thể động vật, các nhà khoa học thường dùng từ "cá thể" chứ không dùng từ "con".
Viết về thể thao và khoa học phải thận trọng, chính xác. Thông tin tư liệu về khoa học thì càng phải chính xác về số liệu và các thuật ngữ chuyên ngành. Nếu không rõ thì cần tra cứu thêm hoặc mạnh dạn bỏ đi, tuyệt đối không nên tùy tiện.
CÁC TIN ĐÃ ĐĂNG:
Xây dựng một môi trường ngôn ngữ trong sáng, mẫu mực (29/08/2008 09:13:26)
Săn tin và... chép tin! (29/08/2008 09:11:56)
Yomiuri Shimbun nhật báo lớn nhất thế giới (01/08/2008 11:01:55)
"ChiáỨƯn" háỨƯt mÃểnh vÃể thẳồẳắng hiáỪẬu cáỪậa TTXVN và TT&VH (01/08/2008 10:58:41)
3 tiêu chí cần thiết của ảnh tham dự giải báo chí (01/08/2008 10:52:30)
Đoạt giải ảnh báo chí dễ hay khó (01/08/2008 10:49:07)
Vì sao ảnh báo chí TTXVN chưa giành được giải cao nhất tại các cuộc thi báo chí quốc gia? (01/08/2008 10:07:17)
Tin phát... lúc nào cũng được! (01/08/2008 10:00:48)
Những đề xuất góp phần giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt trên báo chí (01/08/2008 09:59:24)
Một vài góp ý với báo Tin Tức về biên tập (01/08/2008 09:45:30)
