Thứ sáu, ngày 05/07/2024

Trao đổi - Thảo luận

Nghề báo - Nghề vất vả

(28/03/2012 11:16:26)

Nếu bạn đang kiếm cho mình một công việc luôn được ngợi khen, luôn nhận được ý kiến phản hồi về những đóng góp của bạn... Nếu bạn chỉ muốn làm việc theo giờ hành chính và công việc kết thúc ngay khi bạn dời công sở... Nếu bạn tìm kiếm một công việc không bao giờ khiến bạn bực mình và không khiến ai phật ý...

... Thì lời khuyên của chúng tôi dành cho bạn là đừng nghĩ đến việc làm báo. Là một nhà báo có nghĩa là đôi khi phải làm việc dưới áp lực suốt 24 giờ mà có thể chẳng được ai công nhận, cũng không được đánh giá cao. Đó là công việc có thể động chạm đến rất nhiều người. Hơn nữa, mức thù lao lại thấp so với nỗ lực bỏ ra. Và công việc làm báo còn có thể khiến cuộc sống riêng của bạn bị đe dọa. 

Phóng viên Đức Thọ (áo đen) vượt sóng nước xiết bằng phao cao su vào vùng rốn lũ ở ba bản người Rục, xã Thượng Hóa (huyện Minh Hóa, Quảng Bình).

Tuy vậy, làm nhà báo đồng nghĩa với việc bạn giữ một trong những vị trí quan trọng nhất trong xã hội và đảm đương những trọng trách đầy thách thức. Đây là công việc đòi hỏi tính sáng tạo cao, mang lại những niềm vui và rất có tương lai.

Có những người muốn kiếm tìm một con đường dễ dàng để trở thành nhà báo giỏi. Nhưng chẳng có công thức chung đơn giản nào cả. Cũng không có con đường tắt nào hết. Chỉ có một cách là chấp nhận thử thách, và cần sự tận tâm. Tất nhiên đó là một quá trình vô cùng vất vả.

Hãy yêu bạn đọc như yêu chính mình

Bạn làm việc cho tòa soạn, nhưng thực ra là bạn đang làm việc cho công chúng. Hãy đặt sở thích và mối quan tâm của họ lên hàng đầu. Nếu lãnh đạo của bạn là một người giỏi, cả hai thống nhất quan điểm này thì tuyệt vời. Nếu không thì ngày nào bạn cũng phải đấu tranh để bảo vệ ý kiến và ý tưởng cho bài viết của mình. Nhưng đấu tranh bảo vệ ý tưởng làm báo vì bạn đọc cũng là một việc đáng làm.

Công xưởng

Có thể phác họa đơn giản như sau: Có ngôi nhà, chúng ta gọi là "công xưởng", nơi các nhà báo làm việc (tất nhiên trong thực tế nhà báo chủ yếu làm việc tại hiện trường, tiếp xúc với mọi người, lắng nghe, quan sát và điều tra. Tòa soạn thường chỉ là nơi họp hành, đọc thư điện tử và viết tin bài).

Những sản phẩm được tạo ra trong công xưởng này cuối cùng sẽ được xuất bản. Tài liệu được xuất bản gọi là báo chí. Tất cả mọi thứ được xuất bản đều phải qua xử lý của phóng viên trước khi trở thành một sản phẩm báo chí (trừ một ngoại lệ - sẽ được nói đến sau). Thậm chí kể cả thư bạn đọc cũng được xử lý, chọn lọc và biên tập. Chúng ta phải luôn chắc chắn rằng cả hai bên đều có cơ hội nói lên ý kiến của họ và chúng ta phải kiểm tra đi kiểm tra lại thông tin.

Hiện tượng các bài báo với mục đích quảng bá đang ngày càng trở nên phổ biến. Trong bức tranh toàn cảnh báo chí mới, dường như ranh giới giữa quảng cáo và nội dung báo chí đang bị mờ đi. Những nội dung theo kiểu gần giống như báo chí đang ngày càng phổ biến.

Nhà báo có vô số nguồn tin. Họ là công nhân, chính trị gia, công chức, sinh viên, nông dân, nghệ sĩ, bạn bè, các tờ báo khác, nhà khoa học, nhân viên của các tổ chức phi chính phủ, bệnh nhân, tài xế taxi, những bà mẹ, những người cha, thợ cắt tóc, y tá, doanh nhân, thầy tu, người ăn xin, cầu thủ bóng đá, gái mại dâm, các bậc phụ huynh, giáo viên, bác sĩ, trẻ em, nhà văn, người nghiện rượu, khách du lịch, nhà phân tích, những bà nội trợ... Chúng ta cần họ cho công việc của mình, nhưng họ cũng cần chúng ta theo nhiều cách khác nhau. Chúng ta cần họ để có các ý tưởng mới, để học hỏi kinh nghiệm và tìm hiểu cách suy nghĩ của họ. Họ cần chúng ta khi họ cho rằng những hiểu biết hoặc trải nghiệm của họ nên được đưa lên báo chí và được mang ra thảo luận trong xã hội.

Cần gấp một thùng rác lớn!

Bên ngoài "ngôi nhà" tòa soạn có vô số thế lực luôn tìm mọi cách gây ảnh hưởng tới công xưởng báo chí. Họ "đánh bom" ngôi nhà bằng những thông điệp đầy định kiến. Họ có vô vàn thứ muốn cung cấp cho chúng ta.

Họ đều có một điểm chung là muốn chúng ta đăng quan điểm của họ mà không biên tập gì cả, không hỏi những câu khó chịu, không đăng ý kiến bình luận hay ý kiến nhìn từ góc độ khác. Họ thích một con đường tắt êm ái, qua mặt nhà báo bay lên mái nhà rồi hạ cánh trên trang nhất của tờ báo với những thông điệp không bị cắt xén. Họ thậm chí sẵn sàng trả tiền để đạt được điều này bởi vì không có cách quảng cáo nào hiệu quả hơn và rẻ hơn là tạo ra được một hồ sơ VIP trên báo chí về vấn đề mà họ muốn nói ra.

Vì vậy thứ đầu tiên mà nhà báo phải sắm sửa để tác nghiệp là một thùng rác thật to. Chỉ một phần rất nhỏ từ những thông tin họ cung cấp là có ích. Bởi vì không phải tất cả thông tin đó đều có ích cho bạn đọc, phần lớn sẽ trôi tuột đi. Hoặc chúng có thể được lưu lại để phục vụ mục đích nghiên cứu thêm.

Nếu thông tin chưa được xử lý đã được đăng lên báo thì chúng ta không còn làm báo nữa. Lúc đó chúng ta làm quảng cáo hoặc quảng bá.     

Ở trên đã nói đến một ngoại lệ. Chỉ duy nhất một thứ được nhà báo chấp nhận cho có mặt trên báo, đó là quảng cáo. Những bài quảng cáo được trả tiền phải có nội dung, cách thiết kế trình bày sao cho không bao giờ gây nhầm lẫn với bài báo. Đây là thứ mà nhà báo không bao giờ động tay đến. Những bài quảng cáo được nhân viên phòng tiếp thị xử lý. Chuyên môn của họ khác với chúng ta. Chúng ta cần đánh giá cao sự hiện diện của họ và những công việc của họ, nên làm việc với họ trên tinh thần tôn trọng lẫn nhau. Nhưng phòng quảng cáo không bao giờ là nơi đặt ra nguyên tắc làm việc cho các nhà báo!

Xung đột giữa phòng tin tức và phòng quảng cáo thường xuyên xảy ra. Đó cũng là điều bình thường.

Là nhà báo, chúng ta không thể nhận tiền của một hãng ô tô để viết bài ca ngợi dòng xe mới của họ vào thứ Hai, đến thứ Ba thì điều tra về điều kiện làm việc trong nhà máy của họ. Làm như vậy là đặt dấu chấm hết cho lòng tin của công chúng vào nhà báo.

Hãy thẳng thắn với nhau. Làm sao chúng ta có thể đi họp báo nhận phong bì mà vẫn giữ được sự thanh liêm, chính trực? Chúng ta có thể viết về tham nhũng cùng lúc với việc chúng ta vui vẻ nhận tiền hối lộ được không? Và những khoản trả cho tin bài được đăng, cho những tin bài quảng bá. Những tin bài về công ty mới, khách sạn mới, nhà hàng mới ... để đổi lấy tiền. Núp bóng dưới dạng các bài báo, những bài viết như vậy là những quảng cáo rẻ tiền. Rẻ theo cách chúng tốn ít tiền hơn nhiều so với một lượt quảng cáo bình thường, và rẻ theo nghĩa là chúng ta đã bán đi lương tâm và lòng tin vào nghề nghiệp của chúng ta.

Hãy nhớ, tờ báo sẽ kiếm được nhiều tiền hơn nếu phòng tiếp thị bán được quảng cáo ở vị trí đẹp thay vào chỗ đăng bài quảng cáo trá hình của phóng viên.

Theo cuốn "Cảm nang phóng viên"

Theo Nội san Thông tấn, số 3/2012